Το σύνολο των εργασιών που γίνονται κατά την προετοιμασία του εδάφους για την παραγωγή ενός φυτικού προϊόντος.
Ο όρος επεκτεινόμενος συμπεριλαμβάνει και όλες τις άλλες καλλιεργητικές φροντίδες από τη σπορά μέχρι τη συγκομιδή.
Έτσι, γενικά, καλλιέργεια σημαίνει ένα σύνολο από εργασίες που χρειάζεται να γίνουν για να φτάσουμε [GLi]στο επιθυμητό αποτέλεσμα
της παραγωγής ενός αγροτικού φυτικού προϊόντος και που είναι:
α) κατεργασία και προετοιμασία του εδάφους,
β) σπορά,
γ) καλλιεργητικές φροντίδες,
δ) συγκομιδή.
Κατεργασία και προετοιμασία του εδάφους.
Κατά το στάδιο αυτό σκοπός μας είναι να φέρουμε το έδαφος σε τέτοια κατάσταση, ώστε να είναι εντελώς έτοιμο να δεχτεί το σπόρο.
Αυτό επιτυγχάνεται με τα διάφορα αγροτικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται σε μεγάλο ή μικρό βαθμό ανάλογα με το είδος της καλλιέργειας, τις κλιματικές συνθήκες και τη φύση του εδάφους.
Στη σύγχρονη εποχή υπάρχουν πολλές παραλλαγές από αυτά τα εργαλεία.
Έχουμε δηλαδή άροτρα με υνί (υνάροτρα) ή με δίσκους (γνωστά ως δισκάροτρα ή πολύδισκα), δισκοσβάρνες και οδοντωτές σβάρνες, κυλίνδρους με λεία επιφάνεια, αυλακωτούς ή και οδοντωτούς και ισοπεδωτές διάφορων τύπων.
Το εργαλείο που χρησιμοποιείται περισσότερο είναι το άροτρο.
Η ιστορία του αρχίζει από τότε που ο άνθρωπος άρχισε να καλλιεργεί τη γη.
Το πρώτο άροτρο ήταν ένα μυτερό κλαδί δέντρου που, σερνόμενο από τον άνθρωπο, χρησιμοποιήθηκε για την αναμόχλευση του εδάφους.
Αυτό αντικατέστησε η πέτρα και τα κέρατα ελαφιών, δεμένα σε μακριά ξύλα, και αργότερα το μέταλλο, ενώ τον άνθρωπο στις σχετικές εργασίες αντικατέστησε το ζώο.
Κατά το 10ο αι. π.Χ. βελτιώθηκε το άροτρο στην περιοχή της Παλαιστίνης, έτσι ώστε να μπορεί να αναστρέφει το έδαφος.
Άροτρα με τροχούς κατασκευάστηκαν από τους Ρωμαίους στην ύστερη αρχαιότητα.
Η σημερινή του μορφή προέρχεται από τη Μ. Βρετανία.
Η κατεργασία του εδάφους είναι υποχρεωτική εργασία για την επιτυχία μιας καλλιέργειας. Με αυτήν επιτυγχάνεται ο αερισμός του, η καταπολέμηση ζιζανίων και εντόμων και η εκμετάλλευση της βροχής. Τα πολλά όμως οργώματα απαιτούν δαπάνη χρημάτων και χρόνου και είναι αιτία να αυξηθεί η διάβρωση του εδάφους και να χαθεί οργανική ουσία και πολύτιμη υγρασία.
Μετά το όργωμα ακολουθεί εργασία με σβάρνες για την ισοπέδωση του εδάφους, το σπάσιμο των σβόλων και την καταστροφή των ζιζανίων.
Το κυλίνδρισμα μπορεί να γίνει αν απαιτείται και στο στάδιο αυτό, αλλά συνήθως ακολουθεί τη σπορά.
Σπορά. Υπάρχουν πολλοί τρόποι σποράς, ανάλογα με το φυτό που καλλιεργείται (στα πεταχτά, σε σειρές, σε όρχους κτλ.) και μπορεί να γίνει με τα χέρια ή με τις ειδικές σπαρτικές μηχανές. Κύριο μέλημα του καλλιεργητή είναι να έρθει σε τέλεια επαφή ο σπόρος με το χώμα, για την επιτυχία του φυτρώματος. Γι’ αυτό και ακολουθεί το κυλίνδρισμα.
Καλλιεργητικές φροντίδες. Απαραίτητες εργασίες για την επιτυχία της παραγωγής. Εδώ περιλαμβάνονται τα σκαλίσματα, το αραίωμα των φυτών, ψεκασμοί, λίπανση του εδάφους, αρδεύσεις, κλαδέματα κτλ.
Συγκομιδή. Στη σύγχρονη εποχή υπάρχουν ειδικά για κάθε φυτό μηχανήματα συγκομιδής, τα οποία έχουν αντικαταστήσει την ανθρώπινη χειρονακτική εργασία.
Καλλιεργητικά συστήματα. Ανάλογα με την έκταση που καταλαμβάνουν τα καλλιεργούμενα φυτά και με το χρόνο της διαδοχής τους διακρίνονται σε πολυκαλλιεργητικά (διμερής καλλιέργεια, τριμερής αμειψισπορά κτλ.) και μονοκαλλιεργητικά (σιτοκαλλιέργεια, βαμβακοκαλλιέργεια κ.ά.).
Με τα πολυκαλλιεργητικά επιτυγχάνεται καλύτερη εκμετάλλευση των δυνατοτήτων του εδάφους, προστασία από ασθένειες.
Αντίθετα, τα μονοκαλλιεργητικά είναι συστήματα που εξαντλούν το έδαφος με επακόλουθο τη μείωση της παραγωγής και την αύξηση του κόστους του προϊόντος.
Τέλος η καλλιέργεια διακρίνεται σε:
1) εντατική (όταν σε περιορισμένη έκταση διαθέτουμε μεγάλα ποσά κεφαλαίου και εργασίας για την αποκόμιση μεγάλου κέρδους, π.χ. θερμοκήπια),
2) εκτατική (όταν έχουμε μεγάλη έκταση που καλλιεργείται με λίγο κεφάλαιο και εργασία, π.χ. σιτοκαλλιέργεια).
