(Πληροφορική)
Γενικά «εξυπηρέτης» (ή εξυπηρετητής ή διακομιστής) ονομάζεται κάθε πρόγραμμα που λειτουργεί προσφέροντας υπη[GLi]ρεσίες προς άλλα προγράμματα που εκτελούνται στον ίδιο ή και σε άλλον υπολογιστή.
Συνήθως εξυπηρέτης χαρακτηρίζεται και ο υπολογιστής στον οποίο εκτελείται το πρόγραμμα εξυπηρέτης.
Ο εξυπηρέτης αποτελεί τμήμα του γενικότερου μοντέλου «πελάτη/εξυπηρέτη» (client/server) που προδιαγράφει τη συνδυασμένη λειτουργία δύο αλληλένδετων τμημάτων λογισμικού, με τρόπο ώστε το ένα (ο εξυπηρέτης) να προσφέρει συγκεκριμένες υπηρεσίες όταν αυτές ζητηθούν από το άλλο (πελάτης).
Χαρακτηριστική περίπτωση εξυπηρέτη στο διαδίκτυο είναι ο εξυπηρέτης Παγκόσμιου Ιστού (web server).
Πρόκειται για πρόγραμμα που «τρέχει» στον υπολογιστή όπου βρίσκονται αποθηκευμένες κάποιες ιστοσελίδες και εξυπηρετεί κάθε ζήτηση των σελίδων αυτών η οποία προέρχεται από προγράμματα – πελάτες που εκτε[GLi]λούνται σε απομακρυσμένους υπολογιστές. Τέτοια προγράμματα είναι οι φυλλομετρητές (browsers) Microsoft Explorer και Netscape Navigator που επικοινωνούν με τους διάφορους web servers, διατυπώνουν αιτήσεις για ιστοσελίδες και παρουσιάζουν αυτές τις ιστοσελίδες στο χρήστη του υπολογιστή όπου εκτελούνται. Υπάρχουν διάφορα είδη εξυπηρετών ανάλογα με το είδος της υπηρεσίας που προσφέρουν. Ένα πρόγραμμα που επιτρέπει τη μεταφορά αρχείων από έναν απομακρυσμένο υπολογιστή είναι ένας «εξυπηρέτης μεταφοράς αρχείων» (FTP server από το FTP = File Transfer Protocol). Ένας υπολογιστής που προσφέρει υπηρεσίες διαμοίρασης των εκτυπωτών με τους οποίους είναι συνδεδεμένος είναι ένας «εξυπηρέτης εκτυπώσεων» (print server), ενώ ένας υπολογιστής που τρέχει ένα μέρος ή και ολόκληρη την εφαρμογή στέλνοντας τα αποτελέσματα της εκτέλεσης σε άλλον υπολογιστή χαρακτηρίζεται ως «εξυπηρέτης εφαρμογών» (application server). Χαρακτηριστική λειτουργία εξυπηρέτη σε σχέση με το διαδίκτυο είναι και ο λεγόμενος «proxy server», που απαντάται συνήθως στη σύνδεση ενός ολόκληρου τοπικού δικτύου (π.χ. μιας επιχείρησης, ενός σχολείου) με το διαδίκτυο. Ο εξυπηρέτης «proxy» δέχεται τις αιτήσεις των χρηστών του δικτύου για μια υπηρεσία του διαδικτύου (π.χ. για το κατέβασμα μιας ιστοσελίδας), τις ελέγχει αν πρέπει να ικανοποιηθούν σύμφωνα με τα δικαιώματα του χρήστη και στη συνέχεια ερευνά μήπως η ιστοσελίδα αυτή είναι ήδη αποθηκευμένη στο σκληρό δίσκο του. Αν είναι, τη στέλνει στο χρήστη χωρίς να προωθήσει παραπέρα την αίτησή του στο διαδίκτυο, ενώ, αν δεν είναι, ενεργεί ως πελάτης και ζητά από τον Web server όπου απευθύνεται η κλήση να του μεταφέρει την αιτούμενη ιστοσελίδα.
Η σελίδα[GLi]θα σταλεί από τον proxy server στο χρήστη που τη ζήτησε, αλλά παράλληλα θα αποθηκευθεί και στο σκληρό δίσκο του για μελλοντική χρήση. Έτσι μέσω του εξυπηρέτη μπορούν να υλοποιηθούν υπηρεσίες ελέγχου της πρόσβασης στο διαδίκτυο, καθώς και διαχείρισης και αποθήκευσης των αιτούμενων πληροφοριών.
