(Βοτανική)
Καλλιεργείται από τα πανάρχαια χρόνια και κατάγεται μάλλον από τον Καύκασο, από όπου διαδόθηκε σ’ όλο τον κόσμο.
Έχει ριζικό σύστημα πλούσιο, αλλά επιπόλαιο, μεγάλη σφαιρική κόμη και φτάνει σε ύψος ως 20 μ.
Τα φύλλα της είναι μεγάλα, χνου[GLi]δωτά κυρίως στην κάτω επιφάνεια, με βαθύ πράσινο χρώμα και οδοντωτά χείλη.
Τα άνθη της έχουν χρώμα ρόδινο και είναι 6-7 σε ταξιανθία «κόρυμβο».
Καρποφορεί στην άκρη καρποφόρων οργάνων, που είναι μόνιμα ή ημιμόνιμα και βρίσκονται σε βλαστούς τουλάχιστον τριετείς, με εξαίρεση λίγες μόνο ποικιλίες.
Ζει γύρω στα 80 χρόνια. Δίνει καρπό από το 5ο έτος με συνέχεια αυξανόμενη καρποφορία ως το 30ό, την οποία διατηρεί σταθερή ως το 50ό, οπότε αρχίζει να μειώνεται.
Ο καρπός της, το μήλο, έχει διάφορα χρώματα, από χρυσοκίτρινο μέχρι βαθύ κόκκινο και σχήμα σφαιρικό μέχρι και κυλινδρικό, περιβάλλεται από φλοιό κηρώδη αρκετά χοντρό.
Η συγκομιδή του αρχίζει τον Ιούλιο και φτάνει μέχρι το τέλος του φθινοπώρου.
Δεν πρέπει να γίνεται, όταν ο καρπός είναι ακόμη άγουρος, γιατί θα παρουσιαστούν ανωμαλίες (κυρίως στιγμάτωση) στην αποθήκευση, αλλά ούτε και πολύ ώριμος, γιατί τότε δε θα κρατήσει πολύ στις αποθήκες-ψυγεία.
Υπάρχουν ορισμένα κριτήρια στο να διαπιστωθεί ο καλύτερος χρόνος συγκομιδής. Αυτός είναι:
1. Για κάθε ποικιλία και σε ορισμένο περιβάλλον οι καρποί ωριμάζουν σε σταθερά χρονικά όρια.
2. Εξωτερικά το χρώμα του κα[GLi]ρπού αρχίζει να αλλάζει προς το χαρακτηριστικό της ποικιλίας, τα σπέρματα γίνονται καστανά και η σάρκα του παρουσιάζει μικρότερη αντίσταση σε πίεση.
3. Κόβεται εύκολα από το δέντρο.
Η μηλιά θέλει έδαφος πηλοαμμώδες και αμμοπηλώδες, φτωχό σε ασβέστιο για να αποφεύγεται η χλώρωση.
Είναι δέντρο των ψυχρών και υγρών περιοχών.
Η λίπανση πρέπει να είναι κανονική και η κατεργασία του εδάφους επιπόλαιη, γιατί υπάρχει κίνδυνος να καταστραφούν οι ρίζες.
Έχει ανάγκη εδαφικής υγρασίας και επομένως οι αρδεύσεις πρέπει να γίνονται κανονικά, γιατί επιπλέον συντελούν στο χρώμα, μέγεθος, βάρος, γεύση κτλ. του καρπού, ενώ η έλλειψή της προκαλεί διάφορες ανωμαλίες στον καρπό (στιγμάτωση, υάλωση κτλ.), αλλά και το μαρασμό του δέντρου.
Επειδή οι περισσότερες ποικιλίες γονιμοποιούνται με διασταύρωση, πρέπει να υπάρχει στον οπωρώνα ένα δέντρο επικονιαστής για κάθε τρία δέντρα της καλλιεργούμενης ποικιλίας.
Πολλαπλασιάζεται κυρίως με σπόρο, αλλά και με εμβολιασμό ή με καταβολάδες.
Ο σπόρος μπορεί να είναι διάφορων ποικιλιών, αλλά χρησιμοποιείται συνήθως της αγριομηλιάς ή ξινομηλιάς. Σπέρνεται το Νοέμβριο ή Δεκέμβριο και τα δενδρύλλια εμβολιάζονται από τον Αύγουστο ως τον Οκτώβριο.
Καλλιεργούνται πάνω από 1.500 είδη σε όλο τον κόσμο και διακρίνονται ανάλογα με το σχήμα, το χρώμα, τη χρήση του καρπού, το χρόνο ωρίμανσής του κτλ. Οι πιο σπουδαίες ποικιλίες είναι η Delicious (τα γνωστά στάρκεν κ.ά.), η Golden Delicious, η Belford, τα αμερικάνικα, τα φιρίκια (πρώιμα και όψιμα), τα κυδωνόμηλα, οι ρενέτες κτλ.
Εχθροί και αρρώστιες υπάρχουν σε μεγάλο αριθμό, γιατί ζει πολλά χρόνια και είναι εκτεταμένης καλλιέργειας. Οι σπουδαιότεροι είναι η καρπόκαψα (το σκουλήκι του μήλου), ο ανθονόμος, οι μελίγκρες, η βαμβακάδα, η φύλλα, ο τίγρης κτλ., που προσβάλλουν τα φύλλα, τα άνθη και τους καρπούς. Από τις αρρώστιες οι σοβαρότερες είναι η μονίλια, το ωίδιο, το φουζικλάδιο, η καρκίνωση κτλ.
Η μηλιά καλλιεργείται κυρίως για τον καρπό της, που είναι φρούτο πολύ θρεπτικό και υγιεινό.
Εκτός από σάκχαρα περιέχει βιταμίνες Α και C, κάλιο, φωσφόρο, μαγνήσιο, ασβέστιο και άλλα ιχνοστοιχεία.
Τα μήλα είναι χρήσιμα κατά της διάρροιας, βοηθούν στην καλή λειτουργία του στομαχιού, του ήπατος, των νεφρών, στην αποτοξίνωση του οργανισμού, στις ρευματοπάθειες, τις δερματικές παθήσεις κ.ά.
Από μήλα παρασκευάζονται χυμοί, κομπόστες και μηλόξιδο.
Υπάρχουν και ποικιλίες μη[GLi]λιάς που παρουσιάζουν διαφορές, κυρίως στο ότι έχουν μικρούς σφαιρικούς κοκκινωπούς καρπούς και κοκκινωπά μικρά φύλλα.
Είναι οι καλλωπιστικές μηλιές, χρήσιμες για δεντροστοιχίες, πάρκα, κήπους κτλ.
ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΕΝΔΡΟΥ ΜΙΛΙΑ : Η μιλιά είναι δένδρο από το γένος «ροδανθή». Φτάνει σε ύψος 8 μέτρα και παράγει φαγώσιμους καρπούς, τα μήλα.
