Κατάγεται από τις τροπικές χώρες της Νότιας Αμερικής από όπου οι Ισπανοί, στα μέσα του 16ου αι., το έφεραν στην Ισπανία.
Από την Ισπανία διαδόθηκε και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες καλλιεργήθηκε αρχικά ως καλλωπιστικό φυτό, ενώ η καλλιέργειά του ως λαχανικού άρχισε ουσιαστικά από τις αρχές του 17ου αι. Στη[GLi]ν Ελλάδα η ντοματιά ήρθε πολύ αργότερα, το 1818. Στην αρχή πίστευαν ότι ο καρπός της είναι ανθυγιεινός ιδίως για όσους πάσχουν από αρθρίτιδα, γι’ αυτό και δεν την καλλιεργούσαν συστηματικά. Αργότερα αναθεωρήθηκε αυτή η άποψη και η καλλιέργειά της διαδόθηκε γρήγορα. Καλλιεργείται τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική Ελλάδα για τον καρπό της που είναι ένα από τα κυριότερα λαχανικά.
Η ντοματιά είναι ποώδες φυτό, ετήσιο[GLi] στην Ευρώπη, λόγω κλιματικών συνθηκών, αλλά πολυετές στις τροπικές χώρες.
Αναπτύσσει πλούσιο ριζικό σύστημα.
Ο βλαστός, που διακλαδίζεται και φτάνει σε ύψος 1 μ. και πάνω, έχει την τάση να ξαπλώνει στο έδαφος. Τόσο ο βλαστός, όσο και τα φύλλα που είναι σύνθετα, έχουν χνούδι και ρητινώδεις εκκρίσεις με τη γνωστή χαρακτηριστική έντονη μυρωδιά. Τα λουλούδια της ντομάτας είναι μικρά κίτρινα σε απλή ή διπλή ταξιανθία και αυτογονιμοποιούνται.
Ο καρπός της ντοματιάς, η ντομάτα, έχει 4 -10 χώρους με σαρκώδη τοιχώματα, τα οποία περιέχουν ζελατινώδη μάζα που περιβάλλει τους σπόρους. Οι χρωστικές ουσίες καροτίνη και λυκοπίνη, που βρίσκονται σ’ όλη τη μάζα του καρπού, χρειάζονται για το σχηματισμό τους θερμοκρασίες από 24°C και πάνω. Κατά την ωρίμανση του καρπού ελαττώνεται το άμυλο και τα οξέα του και αυξάνονται τα σάκχαρα.
Οι ώριμοι καρποί της ντομάτας αποτελούνται 94% από νερό, είναι όμως πλούσιοι και σε βιταμίνες. Συγκεκριμένα περιέχουν εικοσαπλάσια ποσότητα βιταμίνης Α από όση τα πορτοκάλια, ίση μ’ αυτά ποσότητα βιταμινών Β1 και Β2 και σε μικρότερο βαθμό άλλες βιταμίνες (C, Κ κ.ά.).
Η ντοματιά πολλαπλασιάζεται με σπόρο που [GLi] σπέρνεται σε σπορεία και μετά 4 – 6 εβδομάδες μεταφυτεύεται στο χωράφι ή στο λαχανόκηπο. Συνήθως για πρώιμη ντομάτα ο σπόρος σπέρνεται σε θερμοσπορεία από το Δεκέμβριο ως τον Ιανουάριο και για την όψιμη ντομάτα αργότερα σε ανοιχτά σπορεία. Στη σύγχρονη εποχή υπάρχει παραγωγή ντομάτας και κατά τους χειμερινούς και ανοιξιάτικους μήνες με την καλλιέργειά της μέσα σε θερμοκήπια. Αλλά και η καλλιέργεια στον αγρό δίνει πρώιμη ντομάτα ακόμα και στη Βόρεια Ελλάδα, με πρώιμη μεταφύτευση και κάλυψη των σειρών των φυτών με πλαστικά διαφανή φύλλα πολυαιθυλενίου που ανοίγονται κατά τις ζεστές μέρες του χειμώνα και της άνοιξης.
Οι ευνοϊκότερες θερμοκρασίες για την ανάπτυξη της ντομάτας είναι από 20°C ως 32°C. Με θερμοκρασίες κάτω από 16°C και διάρκεια μέρας κάτω από 10 ώρες τα φυτά της ντοματιάς δεν καρποφορούν. Επίσης μικρή σχετικά [GLi] υγρασία του περιβάλλοντος, ξεροί άνεμοι και χαμηλές θερμοκρασίες έχουν ως αποτέλεσμα τη μη καρποφορία της ντοματιάς.
Για να μην ακουμπούν οι καρποί στο έδαφος, τα φυτά της ντοματιάς στηρίζονται σε πασσάλους με σύρματα.
Το πότισμα της ντοματιάς πρέπει να γίνεται σε κανονικά διαστήματα, για να αποφεύγονται περίοδοι ξηρασίας, που προκαλούν σχίσιμο του καρπού. Στην [GLi] ντοματιά παρουσιάζεται το φαινόμενο της παρθενοκαρπίας, δηλαδή διάφορες χημικές ουσίες, κυρίως ορμόνες, όταν έρθουν σε επαφή με τον ύπερο του λουλουδιού, προκαλούν το δέσιμο και την ανάπτυξη του καρπού χωρίς τη μεσολάβηση της γύρης.
Οι καρποί αυτοί είναι χωρίς σπέρματα.
Τέτοιες ουσίες χρησιμοποιούνται συχνά, όχι τόσο για την απόκτηση καρπών ντομάτας χωρίς σπέρματα, όσο για το δέσιμο όλων των λουλουδιών.
Ο ψεκασμός της ντομάτας με ορμόνες πρέπει να γίνεται με μικρούς ψεκαστήρες, μόνο πάνω στα άνθη.
Ζημιές στο φυτό της ντομάτας προκαλούν: το έντομο κρεμμυδοφάγος, που κόβει τα φυτά λίγο μετά τη μεταφύτευση τους,
οι τραχειομυκώσεις, που είναι μυκητολογική αρρώστια η οποία μαραίνει, κιτρινίζει και ξεραίνει τα φύλλα,
οι ιώσεις που προκαλούν μωσαϊκή στα φύλλα και κίτρινα στίγματα στους καρπούς,
και ο περονόσπορος, που προκαλεί επίσης νεκρωτικές κηλίδες στα φύλλα και κηλίδες στον καρπό της ντομάτας.
Επειδή η ωρίμανση δεν είναι ταυτόχρονη, η συγκομιδή της ντο[GLi]μάτας είναι συνεχής. Ανάλογα με τον προορισμό της, δηλαδή για άμεση κατανάλωση ως σαλατικού, για την παρασκευή χυμού και ντοματοπελτέ ή για τη μεταφορά σε μεγάλες αποστάσεις, οι ντομάτες μαζεύονται σε τρία στάδια ωρίμανσης που το καθένα χαρακτηρίζεται από το διαφορετικό χρωματισμό:
το στάδιο του πράσινου ώριμου με χρωματισμό του καρπού λευκοπράσινο ως λευκοκίτρινο, του ρόδινου ώριμου με ρόδινο χρωματισμό, έστω και σε μικρό μέρος της επιφάνειας, και του ερυθρού ώριμου με κόκκινο χρώμα στο μεγαλύτερο μέρος του καρπού.
Οι αγουροκομμένες ντομάτες ωριμάζουν μόνες τους (φυσικά) μέσα σε αποθήκες, πολλές φορές όμως εφαρμόζεται σ’ αυτές και τεχνητή ωρίμανση μέσα σε κλειστούς χώρους με ειδική ατμόσφαιρα.
Καλύτερες πάντως ποιοτικά είναι οι ντομάτες που ωριμάζουν πάνω στο φυτό.
Στον καρπό της ντομάτας παρουσιάζονται ορισμένες φυσιολογικές ανωμαλίες, που μειώνουν την εμπορική του αξία, όπως το σάπισμα του άκρου του καρπού που εκδηλώνεται αρχικά ως κίτρινη κηλίδα στο αντίθετο με το κοτσάνι άκρο και οφείλεται στην ξηρασία, το ηλιόκαμα, που εμφανίζεται σαν λευκοκίτρινη κηλίδα στα εκτιθέμενα στον ήλιο σημεία του καρπού και ο φαιός φλοιός που οφείλεται στην έντονη ηλίαση και ξηρασία.
Υπάρχει μεγάλος αριθμός ποικιλιών, που όλες ανήκουν σε μια βοτανική ποικιλία, εκτός από ορισμένες ποικιλίες με μικρό σφαιρικό ή μακρόστενο σχήμα που καλλιεργούνται σε μερικά νησιά. Πολλές ποικιλίες προέρχονται κυρίως από την Αμερική και Ιταλία, όπως η παναμέρικα, η μαργκλόμπ, η ποντερόζα κ.ά.
Οι ντομάτες ανάλογα με τη χρήση τους διακρίνονται σε επιτραπέζιες, παρασκευής πολτού (σάλτσας), κονσερβοποίησης ολόκληρου του καρπού και ποικιλίες που διατηρούνται και το χειμώνα. Οι τελευταίες είναι μικρές, σκληρές με παχύ φλοιό και κρεμιούνται σαν τσαμπιά σε αεριζόμενους χώρους, όπως η ποικιλία της Χίου.
Η ντομάτα, έρχεται από πολύ μακριά, από το Μεξικό και [GLi] το Περού, από όπου την έφεραν στην Ευρώπη οι Ισπανοί κονκισταδόροι και οι Πορτογάλοι ερευνητές. Και μετέτρεψαν τότε το αζτέκικο όνομά της “τομάτλ” σε τομάτα, (ή, κοινώς σήμερα ντομάτα).
Ήταν αρχικά ένα φρούτο άγριο, στρογγυλό και μικρό που έμοιαζε με μεγάλο κεράσι. Στην αρχή την χρησιμοποιούσαν μόνον για να γαρνίρουν τα πιάτα, ίσως γιατί οι διαιτολόγοι την έκριναν ύποπτη.
Μόλις τον 18 αιώνα οι βοτανολόγοι της έδωσαν το επίθετο της καταναλώσιμης. Από τότε η τομάτα (ντομάτα) άρχισε να διαδίδεται συνεχώς ώσπου κατέκτησε τον κόσμο.
Οι ντομάτες είναι ένα από τα κυριότερα υλικά της μαγειρικής. Νοστιμίζουν το φαγητό και του δίνουν και ωραία εμφάνιση.
Εκτός όμως από αυτό γίνονται και πολύ ωραία φαγητά και ορεκτικά.
Μαζί με αυγά, μας δίνουν ένα γευστικότατο πιάτο.
Ποιες είναι οι ιδιότητές της!
Η τομάτα είναι διουρητική και βοηθά στην αποτοξίνωση.
Περιέχει βιταμίνη Β και συνιστάται :
Στους διαβητικούς, [GLi] γιατί δεν περιέχει καθόλου ζάχαρη.
Σε όσους υποφέρουν από τα νεφρά τους, γιατί ξεπλένει τα νεφρά.
Στους παχύσαρκους, γατί δεν περιέχει αλάτι και δίνει ελάχιστες θερμίδες.
Στα παιδιά, γιατί περιέχει πολλές βιταμίνες.
Δε συνιστάται σε όσους πάσχουν από ρευματισμούς, γιατί περιέχει οξαλικό οξύ.
Επίσης από όσους πάσχουν από δυσπεψία.
Όσοι υποφέρουν από το στομάχι τους μπορούν να φάνε ντομάτες, αν αφαιρέσουν τα φλούδια και προσθέσουν λίγη ζάχαρη στο νερό, όπου βράζουν οι τομάτες, για να εξουδετερώσουν την οξύτητά τους.
Τα μυστικά της τομάτας :
Χυμός τομάτας με γλυκερίνη κάνει τα χέρια απαλά.
Επίσης τομάτα λιωμένη είναι θαυμάσια μάσκα ομορφιάς (κρατήστε την 20 λεπτά) αποτελεσματική και πολύ οικονομική.
Πώς διαλέγουμε την τομάτα :
Μία καλή τομάτα πρέπει να είναι σφιχτή και βαριά. Δεν πρέπει να παρουσιάζει λεκέδες, ή, σκασίματα. αν είναι γερή και καθαρή. Για [GLi] τις σαλάτες είναι προτιμότερες οι άγουρες τομάτες, ακόμα και ελαφρά πρασινωπές. Ενώ για τις σάλτσες και το φαγητό πρέπει να προτιμώνται οπωσδήποτε οι κόκκινες τομάτες.
Η τομάτα κατά των νεφροπαθειών
Περιέχει βιταμίνες Α, Β1, Β2, C, νιτρικό οξύ, πηκτίνη, ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο.
Είναι προτιμότερο η τομάτα να τρώγεται ωμή.
Έτσι διατηρεί τη μεγάλη της περιεκτικότητα σε βιταμίνες.
Πρέπει επίσης να τρώγεται ώριμη, γιατί όταν είναι άγουρη περιέχει τη σολανίνη, ένα δηλητήριο, που συχνά προκαλεί σοβαρές ενοχλήσεις.
Ο χυμός της τομάτας είναι ένα θαυμάσιο διουρητικό και ελαφρά υπακτικό.
Με τα ξερά φύλλα του φυτού παρασκευάζεται ένα[GLi]αφέψημα πολύ χρήσιμο σε όσους έχουν πέτρες στα νεφρά.
