Κύκλωπας, ή, Κύκλωπες λέγονταν οι γιοι του Ουρανού και της Γης, μονόφθαλμοι, με τεράστια μυϊκή δύναμη κατά τον Ησίοδο, ήταν τρείς :
Ο Βρόντης, ο Στερόπης, και ο Άργης.
Κατά τον Όμηρο [GLi] ήταν ολόκληρος λαός που κατοικούσε στη Σικελία, ένας από αυτούς ήταν ο Πολύφημος, τον οποίο τύφλωσε ο Οδυσσέας.
Είχαν μόνο ένα καταστρόγγυλο μάτι στο κέντρο του μετώπου τους και είχαν προορισμό να κατασκευάσουν κεραυνούς.
Ο πατέρας τους είχε ρίξει τους Κύκλωπες στα Τάρταρα, μα ο Ζεύς τους απελευθέρωσε και κατάφερε να νικήση στην Τιτανομαχία και Γιγαντομαχία χάρη στους τρομερούς κεραυνούς, που σφυρηλατούσαν για κείνον στην Αίτνα, ή, σ` άλλα ηφαίστεια οι Κύκλωπες.
Μ` έναν κεραυνό τους σκότωσε ο Ζεύς τους ανάστησε πάλι, καθώς και το γιό του Απόλλωνα, που τον έκαμε θεό της υγείας.
Ο Όμηρος λέει πως οι Κύκλωπες[GLi]ήταν βοσκοί άγριοι κι ανθρωποφάγοι στη Σικελία κι είχαν αρχηγό τον πολύφημο, γιό του Ποσειδώνα. Ο άγριος αυτός Κύκλωπας, αφού καταβρόχθισε αρκετούς συντρόφους του Οδυσσέα, τυφλώθηκε τέλος από τον ήρωα, που του ξέφυγε με πονηριά.
Κύκλωπες λέγονται ακόμη εκείνοι οι φημισμένοι τεχνίτες και οικοδόμοι, που τείχιζαν τις παλιές ακροπόλεις με τα λεγόμενα «Κυκλώπεια Τείχη», όπως της Τίρυνθας και των Μυκηνών.
Ο Ευριπίδης από τα τείχη εκείνα, ονομάζει όλη την Αργολίδα «Κυκλώπεια Γη» και τις ακροπόλεις της «Κυκλώπειων Χειρών».
Η παράδοση αυτή βγήκε από το θαυμασμό που γεννούσαν εκείνα τα τείχη με τους ασήκωτους ογκόλιθους, που μόνο χέρια Κυκλώπων θα μπορούσαν να τοποθετήσουν εκεί ψηλά.
Ο Αριστοτέλης, λέει πως το «κυκλωπικώς ζην» είναι άγριο και σημαίνει την έλλειψη κοινωνικής ζωής και πολιτισμού.
