(Μυθολογικό Λεξικό)
Οι Νηρηίδες ήταν κόρες του “γέροντα της θάλασσας” Νηρέα και μιας Ωκεανίδας, της Δωρίδας.
Οι περισσότεροι δέ[GLi]χονται πως ήταν περίπου πενήντα και ανάμεσά τους συγκαταλέγονταν η Αμφιτρίτη που έγινε σύζυγος του Ποσειδώνα, η Γαλάτεια θαλάσσια θεά όμορφη όσο η Αφροδίτη, καθώς και η Θέτιδα, την οποία διεκδικούσαν και ο Δίας και ο Ποσειδώνας.
Τελικά, εκείνη παντρεύτηκε τον Πηλέα και γέννησε ένα γιο, τον περίφημο Αχιλλέα.
Οι Νηρηίδες ζούσαν στα βάθη της θάλασσας, κοντά στον πατέρα τους, μέσα σε μια ασημένια σπηλιά.
Τραγουδούσαν, χόρευαν και έπαιζαν μουσική μαζί με τον Τρίτωνα, το γιο της Αμφιτρίτης.
Επίσης, γλιστρούσαν στα κύματα, καβάλα σε δελφίνια, ιππόκαμπους ή μυθικά ζώα της θάλασσας.
Αναπαύονταν στις ακρογιαλιές και στέγνωναν τα μαλλιά τους, όταν είχε λιακάδα ή φεγγαρόφωτο.
Οι κόρες του Νηρέα φημίζονταν για την ομορφιά τους, τόσο που έλεγαν ότι κάποτε η Κασσιέπεια, η μητέρα της Ανδρομέδας και γυναίκα του Κηφέα, καυχήθηκε πως ήταν εκείνη πιο όμορφη και τόλμησε να φιλονικήσει μαζί τους.
Ο Ποσειδώνας δεν ανέχτηκε τέτοια προσβολή και αποφάσισε να τιμωρήσει την Κασσιέπεια.
Της έστειλε ένα θαλάσσιο τέρας, που θα κατασπάραζε την Ανδρομέδα, αν ο Περσέας δεν επενέβαινε έγκαιρα να τη σώσει.
Τις Νηρηίδες τις φαντάζονταν με ανθρώπινη μορφή και ντυμένες με ωραία, μακριά ρούχα.
Αποτελούσαν θέμα πολύ αγαπητό στην αρχαία ποίηση και την τέχνη.
Μια από τις πιο όμορφες Νηρηίδες ήταν η Γαλάτεια που έλεγαν ότι την είχε ερωτευτεί ο Κύκλωπας Πολύφημος, εκείνη όμως τον είχε αποκρούσει. Μια διαφορετική εκδοχή του μύθου θέλει τη Γαλάτεια να δέχεται τελικά να τον παντρευτεί και να παρατά τη θάλασσα, για να τον ακολουθήσει στη στεριά.
Κάποτε ο Πολύφημος υποπτεύθηκε ότι η γυναίκα του είχε ως εραστή τον Άτη, γι’ αυτό και τον πλάκωσε μ’ έναν τεράστιο βράχο.
Για τη Νηρηίδα Ψαμάθη υπήρχε ένας μύθος, που έλεγε ότι την είχε ερωτευτεί ο βασιλιάς της Αίγινας, ο Αιακός
Εκείνη τον απέφευγε και για να του ξεφύγει μεταμορφώθηκε σε φώκια.
Μάταια, όμως, γιατί την έπιασε και από το σμίξιμό τους γεννήθηκε ένας γιος, που ονομάστηκε Φώκος κι έγινε γενάρχης των Φωκαέων.
Η Ψαμάθη αργότερα εγκατέλειψε τον Αιακό, για την αγάπη του Πρωτέα.
Μαζί απέκτησαν ένα γιο,[GLi] τον Θεοκλύμενο, και μια κόρη, την Ειδώ ή Θεονόη, που είχε κληρονομήσει τις προφητικές της ικανότητες από τον παππού της, τον Νηρέα.
Οι Νηρηίδες ήταν εκείνες που συνόδευαν τη Θέτιδα στα πελάγη και ήταν έτσι κάτι αντίστοιχο με τις Νύμφες της στεριάς, που τριγύριζαν στα βουνά, περιστοιχίζοντας την Άρτεμη.
Όταν η Θέτιδα άκουσε από το βυθό το γιο της Αχιλλέα, που θρηνούσε στην Τροία για θάνατο του φίλου του, του Πάτροκλου, οι Νηρηίδες συμμεριζόμενες τον πόνο της αρχίζουν το θρήνο μαζί της. Κάποια στιγμή, εκείνη αποφασίζει να βγει από το νερό και να τρέξει κοντά του.
Οι αδερφές της την ακολουθούν μέχρι το τρωικό ακρογιάλι και κάθονται στην ακτή, όσο η Θέτιδα προσπαθεί να τον παρηγορήσει.
Αργότερα, όταν ήρθε η σειρά του ίδιου του Αχιλλέα να πέσει στο πεδίο της μάχης, η Θέτιδα και οι Νηρηίδες ανέβηκαν προς την επιφάνεια, για να τον κλάψουν, προκαλώντας μια φοβερή βοή μέσα στη θάλασσα.
Οι Αχαιοί στο στρατόπεδο πανικοβλήθηκαν και άρχισαν να φεύγουν, εκτός από τον Νέστορα, που κατάλαβε τι συνέβαινε και ποιος ερχόταν κοντά στο νεκρό. Αμέσως, προσπάθησε να εξηγήσει τη φασαρία στους συμπολεμιστές του.
Οι Νηρηίδες ήταν, βέβαια, παρούσες και στις ευτυχισμένες στιγμές και τις στόλιζαν με την ευγένεια και την ομορφιά τους.
Στους γάμους της Θέτιδας και του Πηλέα ήταν εκεί χόρευαν όλες μαζί σχηματίζοντας κύκλο και στροβιλίζονταν με χάρη.
Συμπαραστάθηκαν, επίσης, όσο περισσότερο μπορούσαν στις αδερφές τους Γαλάτεια και Αμφιτρίτη ενώ τις διέκρινε γενική προθυμία
να βοηθούν όποιον είχε την ανάγκη τους, είτε αυτός ήταν θεός, είτε ήρωας, είτε θνητός.
Συνόδευσαν την Ευρώπη, που ταξίδευε δια θαλάσσης προς την Κρήτη, κυνηγημένη από τον Δία.
Σχημάτισαν ακόμη προστατευτικό κλοιό γύρω από την Αργώ, το πλοίο του Ιάσονα, όταν περνούσε το επικίνδυνο στενό πέρασμα,
που λεγόταν Πλαγκτές Πέτρες. Οι Αργοναύτες χαίρονταν να τις βλέπουν να περιστοιχίζουν το καράβι τους και να κολυμπούν, στριφογυρίζοντας σαν δελφίνια.
Τον ίδιο το θεό Ήφαιστο, μωρό ακόμα, τον είχαν περιμαζέψει δυο Νηρηίδες, η Ευρυνόμη και η Θέτιδα τον πήραν στην αγκαλιά τους, όταν τον είχε πετάξει από τον Όλυμπο θυμωμένη η θεά Ήρα και τον κράτησαν μαζί τους εννιά ολόκληρα χρόνια.
Τέλος, το ίδιο περίπου συνέβη και με το θεό Διόνυσο τον έπιασε η Θέτιδα όταν κάποτε βρέθηκε στο πέλαγος.
Είχε βουτήξει από το φόβο του, διωγμένος από το βασιλιά της Νύσας, Λυκούργο.
Ο Λυκούργος είχε διατάξει να τον διώξουν έξω από την πόλη του, μαζί με τις Νύμφες, που ήταν υπεύθυνες για την ανατροφή του.
Οι Νηρηίδες δεν ξεχνούσαν [GLi]ποτέ ούτε και τους απλούς ανθρώπους – και ιδιαίτερα τους θαλασσινούς, όταν κινδύνευαν.
Προσπαθούσαν να μειώνουν την ένταση των ανέμων και της τρικυμίας και συνέβαλλαν με κάθε τρόπο, ώστε το ταξίδι τους να είναι πιο εύκολο και πιο γρήγορο. Μάλιστα, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να σώσουν από βέβαιο πνιγμό τους ναυτικούς.
Είχαν ακόμη τη φήμη ότι ήταν θεές – μάντισσες.
Λεγόταν ότι αυτές φανέρωσαν στους ανθρώπους τα μυστήρια του Διόνυσου και της Περσεφόνης.
Άλλωστε, υπήρχε στη Δήλο κοινό μαντείο των Νηρηίδων μαζί με τον Γλαύκο.
Το όνομα της κάθε Νηρηίδας, από το μακρύ κατάλογο που έχουμε στα χέρια μας, δείχνει συνήθως και την ιδιότητά της.
Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά ονόματα.
Κάποια εκφράζουν τις ιδιότητες της θάλασσας, το χρώμα, τη λάμψη και τη γυαλάδα της, τις κινήσεις του νερού στο άγγιγμα του ανέμου, την τρικυμία ή την ηρεμία:
Γαλήνη, Κυμώ (η θεά των κυμάτων),
Κυματολήγη (η θεά που καταπραΰνει τα κύματα),
Γλαύκη (η θαλασσοπράσινη, όπως το χρώμα που παίρνουν καμιά φορά τα νερά).
Άλλα ονόματα αφορούν τις σπηλιές και τις αμμουδερές ακρογιαλιές:
Σπηιώ (κάτοικος σπηλαίων),
Ευλιμένη (θεά του καλού λιμανιού),
Ακταίη, Νησαίη (θεά των νησιών),
Ψαμάθη (η θεά της άμμου).
