Ισραήλ – Israel

(Γεωγραφία)

Το Ισραήλ είναι κράτος της νοτιοδυτικής Ασίας, στη Μέση Ανατολή. Η έκταση του Ισραήλ είναι  20.425 τ. χλμ.,  .  .  .  .  με πληθυσμό: 6.258.000 κάτ., και η πρωτεύουσα του Ισραήλ είναι η Ιερουσαλήμ (657.500 κάτ.) .

Το πολίτευμα του Ισραήλ είναι  Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, με την γλώσσα του Ισραήλ να εί[GLi]ναι η Εβραϊκή, και η αραβική, καθώς η θρησκεία είναι ο Ιουδαϊσμός, με το νόμισμα του Ισραήλ να είναι το  Σέκελ.

ΦΥΣΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

α) Θέση – Σύνορα.   Το Ισραήλ βόρεια συνορεύει με τον Λίβανο, βορειοανατολικά με τη Συρία, ανατολικά με την Ιορδανία και τη Δυτική Όχθη (παλαιστινιακό έδαφος από το 1998), νότια ένα πολύ μικρό τμήμα του βρέχεται από την Ερυθρά θάλασσα (κόλπος της Άκαμπα) και νοτιοδυτικά συνορεύει με την Αίγυπτο (χερσόνησο Σινά) και βρέχεται από τη Μεσόγειο. Αυτά τα σύνορα προήλθαν από το λεγόμενο «Πόλεμο των έξι ημερών» (Ιούνιος 1967) που, κάτω από ποικίλες μορφές, συνεχίζεται ακόμη. Έτσι, η έκταση, τα σύνορα και ο πληθυσμός του κράτους του Ισραήλ παραμένουν στοιχεία ρευστά, με συνεχή προσωρινότητα.

β) Μορφολογία.   Το Ισραήλ αποτελείται μορφολογικά από τρεις περιοχές: την ορεινή ενδοχώρα, τη δυτική παράκτια πεδινή λωρίδα και την παλαιστινιακή τάφρο ανατολικά, που καταλαμβάνεται από ερημικές πεδιάδες και στέπες. Στα χαμηλά δυτικά παράλια διακρίνονται τρία τμήματα: η πεδιάδα Ζεβουλόν, η πεδιάδα Σαρόν και η πεδιάδα της Ιουδαίας. Νότια της τελευταίας εκτείνεται η ερημική περιοχή Νεγκέβ, που αντιστοιχεί γενικά στο νότιο τμήμα της χώρας. Στο κεντρικό υψίπεδο, χαμηλού μέσου ύψους, υψώνονται στο βόρειο τμήμα τα όρη της Γαλιλαίας, ενώ νοτιότερα αυτής ζώνης τα όρη Κάρμηλος και τα όρη Γελβουέ και ακολουθούν οι λόφοι της Σαμάρειας και της Ιουδαίας.

γ) Ποτάμια – Λίμνες.    Ο κύριος και μεγαλύτερος ποταμός της χώρας είναι ο Ιορδάνης, ο οποίος αποτελεί και τη μεθόριο με την Ιορδανία και χύνεται στη Νεκρά θάλασσα, ενώ άλλοι μικρότεροι ποταμοί είναι ο Γιαρκόν και ο Κισόν.

Οι δύο λίμνες της χώρας είναι η λίμνη Τιβεριάδα και η Νεκρή θάλασσα.

δ) Κλίμα.  Το κλίμα της χώρας είναι μεσογειακό, με θερμό καλοκαίρι και ήπιο χειμώνα στο δυτικό τμήμα της χώρας και ηπειρωτικό στην ενδοχώρα. Στο ανατολικό τμήμα της χώρας, αλλά και στην περιοχή Νεγκέβ το καλοκαίρι παρουσιάζονται υψηλές θερμοκρασίες. Τέλος, οι βροχοπτώσεις είναι μέτριες στις νότιες και κεντρικές περιοχές της χώρας, ενώ στα νοτιοδυτικά παράλια συχνότερες.

ε) Βλάστηση – Ζώα.  Εξαιτίας της σπανιότητας των βροχοπτώσεων, η βλάστηση της χώρας περιορίζεται στ[GLi]ους θάμνους και τα ξηρόφυτα. Σε ορισμένες περιοχές της ορεινής ενδοχώρας ευδοκιμούν τα εσπεριδοειδή, οι ελιές και τα αμπέλια.

Η πανίδα της χώρας αποτελείται από περίπου 100 είδη θηλαστικών, με πιο διαδεδομένα τις γαζέλες, τις ύαινες, τους αγριόχοιρους και τις αγριόγατες, περίπου 380 είδη πτηνών, τα περισσότερα από τα οποία είναι αποδημητικά, πολλά ερπετά, ψάρια και έντομα.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Η προγραμματισμένη εργασία για την αξιοποίηση της χώρας, αλλά κυρίως η ανεξάντλητη χρηματοδότηση εκ μέρους των Εβραίων της Διασποράς, επέτρεψε τη γρήγορη εξέλιξή του νέου κράτους τόσο στο γεωργικό, όσο και το βιομηχανικό τομέα. Σημαντικό ρόλο στην οργάνωση της γεωργικής ζωής παίζουν τα «κιμπούτς», τα οποία αποτελούν ένα είδος γεωργικού συνεταιρισμού. Αυτή η μορφή της γεωργικής οργάνωσης έδωσε τη δυνατότητα στη χώρα να παράγει σιτηρά, κριθάρι, βαμβάκι, καπνό, πατάτες, λαχανικά, εσπεριδοειδή, χουρμάδες, μπανάνες, σύκα, κρασί κ.ά. Επίσης, η κτηνοτροφία (βόδια, πρόβατα, πουλερικά) βρίσκεται σε μεγάλη ανάπτυξη.

Ο ορυκτός πλούτος είναι σχετικά ανεπαρκής. Πάντως, το υπέδαφος της χώρας δίνει φωσφορικά άλατα, χαλκό, πετρέλαιο, χρώμιο κ.ά. Η βιομηχανία (Τελ Αβίβ, Χάιφα) παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη, ιδίως στους τομείς της μεταλλουργίας, των ηλεκτρικών συσκευών, της κεραμικής, των αυτοκινήτων, των ραδιοφώνων, των τηλεοράσεων, της υφαντουργίας, των φαρμακευτικών προϊόντων κ.ά. Το Τελ Αβίβ είναι το δεύτερο κέντρο στον κόσμο στην επεξεργασία διαμαντιών.

Αναπτυγμένο είναι το εμπόριο κυρίως με τις ΗΠΑ, την Αγγλία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, την Ιαπωνία και το Χογκ Κογκ. Το Ισραήλ εξάγει μπανάνες, εσπεριδοειδή, κρασιά, ηλεκτρικά [GLi] είδη, χημικά και φαρμακευτικά προϊόντα, πουλερικά, αβγά, υφάσματα, επεξεργασμένα διαμάντια κ.ά. Εισάγει κυρίως πρώτες ύλες και είδη διατροφής από τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ιδιαίτερα αναπτυγμένος είναι ο τουρισμός της χώρας, καθώς, για θρησκευτικούς και ιστορικούς λόγους, το Ισραήλ αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης τουριστών κάθε χρόνο από πολλές χώρες του κόσμου.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού αποτελείται από Εβραίους, από τους οποίους οι περισσότεροι είναι γεννημένοι στην Ευρώπη και την Αμερική, ενώ ένα αρκετά μικρότερο ποσοστό του πληθυσμού αποτελείται από Άραβες.

Επίσημη θρησκεία είναι ο ιουδαϊσμός, ενώ η αραβική κοινότητα αποτελείται, κατά κύριο λόγο, από σουνίτες μουσουλμάνους και χριστιανούς (ορθόδοξους, καθολικούς, μαρωνίτες κ.ά.). Επίσης, στη χώρα κατοικούν και ορισμένοι Δρούσοι (σιίτες μουσουλμάνοι). Επίσημες γλώσσες είναι η εβραϊκή και η αραβική, που ομιλείται από την αραβική κοινότητα.

Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού είναι συγκεντρωμένο στα αστικά κέντρα της χώρας. Εκτός από την πρωτεύουσα Ιερουσαλήμ, άλλες σημαντικές πόλεις του Ισραήλ είναι το Τελ Αβίβ Γιάφα (354.400 κάτ.), βασικό εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο της χώρας, η Χάιφα (270.500 κάτ.), βασικό λιμάνι της χώρας, καθώς και βιομηχανικό, θρησκευτικό και εκπαιδευτικό κέντρο, και η Μπέερ Σεβά (183.200 κάτ.), σημαντικό βιομηχανικό και πολιτιστικό κέντρο βόρεια της Νεγκέβ.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Οι πόλεις της Χάιφα, του Τελ Αβίβ και της Ιερουσαλήμ αποτελούν τα κυριότερα πνευματικά και πολιτιστικά κέντρα της χώρας με θέατρα, πνευματική κίνηση, μουσική ζωή (συμφωνική ορχήστρα διεθνούς φήμης), όπερα, εκθέσεις ζωγραφικής, βιβλίων, διεθνή συνέδρια κ.ά. Οι Άγιοι Τόποι προσελκύουν κάθε χρόνο (κυρίως την εποχή του Πάσχα και των Χριστουγέννων) χιλιάδες προσκυνητές από όλα τα μέρη της γης (Βλ. και λλ. Εβραίοι, ιουδαϊσμός).

Στον τομέα της νεοεβραϊκής λογοτεχνίας, αναδείχτηκαν αρκετοί συγγραφείς, ανάμεσα στους οποίους οι Άμος Οζ και Σμούελ Γιόζεφ Άγκνον (βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1966), που έλαβαν δι[GLi]εθνή αναγνώριση. Καλλιεργήθηκε η ποίηση, το δράμα, το διήγημα και το μυθιστόρημα.

Στις εικαστικές τέχνες ξεχώρισαν οι Γιάκοβ Άγκαμ, Ντάνι Κάραβαν και Ρεουβίν Ρούμπιν, ενώ στην αρχιτεκτονική οι Σάρον, Μάνσφελντ, Αριέ κ.ά.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Το σύγχρονο κράτος του Ισραήλ ιδρύθηκε στις 14 Μαΐου 1948 στην ιστορική περιοχή της Παλαιστίνης, όπου κατοικήθηκε από Εβραίους ήδη από το 1300 π.Χ. Το 70 μ.Χ. άρχισε η διασπορά τους σε διάφορα μέρη της Γης, ενώ στην περιοχή που άλλοτε κατοικούσαν και είχαν δημιουργήσει το πρώτο εβραϊκό έθνος άρχισε η εγκατάσταση σημαντικού αριθμού Αράβων. Η επιστροφή των Εβραίων στα εδάφη της Παλαιστίνης άρχισε από τα τέλη του 19ου αι. και κορυφώθηκε την περίοδο του β’ παγκόσμιου πολέμου.

Επομένως, η ιστορία της δημιουργίας του σύγχρονου κράτους του Ισραήλ είναι ουσιαστικά η ιστορία τού ανά τον κόσμο Σιωνιστικού Κινήματος, που άρχισε από το τέλος του 18ου αιώνα και κορυφώθηκε έπειτα από τους διωγμούς των Εβραίων της Διασποράς στη Ρωσία και τη Γερμανία.

Για την ιστορία πριν από το 1948 βλ. λλ. Εβραίοι, Παλαιστίνη.

Χάρη στην εγκατάσταση από τον Εβραίο βαρόνο Εδμόνδο ντε Ρότσιλντ εβραϊκών αποικιών στην Παλαιστίνη (Έκρον και Ρισόλ-λε-Ζιόν) και την ίδρυση της εθνικής εβραϊκής τράπεζας, σχημάτισαν οι Εβραίοι τον πυρήνα που θα αποτελούσε το μελλοντικό κράτος τους. Μετά την πτώση του χιτλερισμού, το μεταναστευτικό κύμα μεγάλωσε τόσο, ώστε η Αγγλία, η οποία είχε την Παλαιστίνη υπό την εντολή της, κατέφυγε στον ΟΗΕ (1947) και διαμοίρασε την περιοχή δημιουργώντας ένα αραβικό κράτος και ένα ισραηλινό και χωρίζοντας την Ιερουσαλήμ σε δύο τομείς. Στη συνέχεια η ιστορία του νέου κράτους είναι και η ιστορία των συνεχών αναταραχών ανάμεσα σε Άραβες και Ισραηλινούς. Το 1949 επιτεύχθηκε ανακωχή, ύστερα από την επίθεση των αραβικών κρατών εναντίον του Ισραήλ, αμέσως έπειτα από τη σύστασή του και την αναγνώριση των συνόρων που καθόρισε ο ΟΗΕ. Την ίδια χρονιά πρώτος πρόεδρος του ισραηλινού κράτους εκλέχτηκε ο Χαΐμ Βάιτσμαν. Από το 1948-1953 και 1955-1963 συνεχίστηκε η ένταση των σχέσεων ανάμεσα στους Άραβες και τους Ισραηλινούς, που κορυφώθηκε τον Ιούνιο του 1967 με τον πόλεμο των Έξι Ημερών, στη διάρκεια του οποίου το Ισραήλ κατέλαβε την περιοχή δυτικά του Ιορδάνη ποταμού (Δυτική Όχθη) και την Ανατολική Ιερουσαλήμ (Αγίους Τόπους) από την Ιορδανία, τα υψώματα του Γκολάν από τη Συρία, καθώς και τη λωρίδα της Γάζας και τη χερσόνησο του Σινά από την Αίγυπτο, περιοχές που ονομάστηκαν από τότε Κατεχόμενα. Το 1973 ξέσπασε νέος πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και των αραβικών χωρών Αιγύπτου και Συρίας, κατά τον οποίο υπερίσχυσε και πάλι το Ισραήλ. Το 1975 άρχισαν οι επιθέσεις του Ισραήλ στους παλαιστινιακούς καταυλισμούς του Λιβάνου, που κορυφώθηκαν το 1977. Το 1978 υπογράφηκε η ειρηνευτική συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ (ΗΠΑ) μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου. Το 1982 οι δυνάμεις του Ισραήλ αποχώρησαν από το Σινά, οπότε η περιοχή επιστράφηκε στην Αίγυπτο, αλλά εισέβαλαν στο Λίβανο και έφτασαν μέχρι τη Βηρυτό, όπου άρχισαν αιματηρές πολεμικές συγκρούσεις με τους Παλαιστίνιους και τους Λιβανέζους συμμάχους τους, οι οποίες κράτησαν περίπου τρεις μήνες. Σε αυτό το διάστημα, υπή[GLi]ρξαν πολλές απώλειες άμαχου πληθυσμού και χιλιάδες Παλαιστίνιοι μετανάστευσαν από τη Βηρυτό προς άλλες αραβικές χώρες. Στο διάστημα 1987-1989 σημειώθηκε εξέγερση άοπλων Παλαιστινίων στα Κατεχόμενα, που έγινες διεθνώς γνωστή ως ιντιφάντα, η οποία κατεστάλη από τις ισραηλινές δυνάμεις. Στον πόλεμο του Κόλπου (1991) το Ιράκ επιτέθηκε στο Ισραήλ με πυραύλους (Σκουντ). Μετά τη λήξη του πολέμου το Ισραήλ προχώρησε σε διπλωματικές επαφές με τους Παλαιστίνιους. Το 1992 πρωθυπουργός της χώρας έγινε ο Γιτζάκ Ράμπιν. Το 1993 επιτεύχθηκε συμφωνία με την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ) και το 1994 αποφασίστηκε η αυτονομία των περιοχών της Γάζας και της Ιεριχούς με Παλαιστίνιους κατοίκους και οι Παλαιστίνιοι αναγνώρισαν έμμεσα το κράτος του Ισραήλ. Το 1995 δολοφονήθηκε ο Ράμπιν και πρωθυπουργός ανέλαβε ο Σιμόν Πέρεζ. Το 1996 πρωθυπουργός εκλέχτηκε ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου, ηγέτης του κόμματος Λικούντ. Το 1999 πρωθυπουργός εκλέχτηκε ο Εχούντ Μπάρακ, ηγέτης του Εργατικού Κόμματος. Την ίδια χρονιά οι Ισραηλινοί αποχώρησαν από το νότιο Λίβανο. Νέα συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων στο Καμπ Ντέιβιντ το 2000, που υποσχόταν ειρήνη στην περιοχή, δεν μπόρεσε να τεθεί σε εφαρμογή, λόγω της αυξανόμενης βίας στα Κατεχόμενα και των βομβιστικών επιθέσεων αυτοκτονίας Παλαιστίνιων σε πόλεις του Ισραήλ (νέα «ιντιφάντα»). Το 2001 πρωθυπουργός εκλέχτηκε ο πρώην στρατηγός Αριέλ Σαρόν, ηγέτης του κόμματος Λικούντ και υποστηρικτής σκληρότερης στάσης στο Παλαιστινιακό. Ο Σαρόν επιβεβαίωσε την κυριαρχία του στην πολιτική ζωή του Ισραήλ με την επανεκλογή του το 2003. Το 2004 σημειώθηκε έξαρση των αιματηρών βομβιστικών ενεργειών στα Κατεχόμενα. Τον Αύγουστο του 2005 η κυβέρνηση του Ισραήλ εκκένωσε τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη στη Λωρίδα της Γάζας απομακρύνοντας από αυτά τους Εβραίους εποίκους.

(Σε αναμονή βρίσκετε η ενημέρωση του πίνακα για το Ισραήλ. . . . )