(Ζωολογίας/Ψάρια)
Οι χαρακτηριστικές φάλαινες ανήκουν στην οικογένεια Φαλαινίδες.
Οι φάλαινες, αν και έχουν την τυπική ανατομία και τα γνωρίσματα των θηλαστικών, έχουν μορφή ψαριού και περνούν όλη τους τη ζωή στο νερό, όπου γεννούν και θηλάζουν[GLi] τα μικρά τους. Αναπνέουν με πνεύμονες και γι’ αυτό είναι υποχρεωμένες να ανεβαίνουν στην επιφάνεια για να αναπνεύσουν.
Το σώμα της φάλαινας είναι χοντροκομμένο και μονοκόμματο.
Το κεφάλι είναι πολύ μεγάλο, καταλαμβάνει περίπου τα 2/5 του συνολικού μήκους του ζώου και δεν ξεχωρίζει από το υπόλοιπο σώμα.
Το στόμα είναι τεράστιο, αλλά τα σαγόνια δεν έχουν δόντια.
Αντί για δόντια υπάρχουν πολλά μακριά κεράτινα ελάσματα, οι μπαλένες, που στηρίζονται στον ουρανίσκο.
Τα ελάσματα αυτά, όταν το στόμα είναι κλειστό, σχηματίζουν έναν ηθμό (φίλτρο) που επιτρέπει στο θαλασσινό νερό να βγαίνει από το στόμα, ενώ συγκρατεί τους διάφορους μικρούς, πλαγκτονικούς οργανισμούς, με τους οποίους τρέφονται τα ζώα.
Τα ρουθούνια έχουν μετατοπιστεί στο πάνω μέρος του κεφαλιού.
Όταν οι φάλαινες ανεβαίνουν στην επιφάνεια αδειάζουν τον αέρα που υπήρχε στους πνεύμονές τους με πίεση, γι’ αυτό σχηματίζεται ένας χαρακτηριστικός πίδακας.
Τα μπροστινά άκρα έχουν μετατραπεί σε θωρακικά πτερύγια και τα πίσω σε ουραία πτερύγια. Το δέρμα είναι πολύ λεπτό και για να προστατευτούν από την απώλεια θερμότητας οι φάλαινες έχουν κάτω από το δέρμα μεγάλες ποσότητες λίπους. Μεγάλες ποσότητες λίπους, ως 50%, έχει και το γάλα της φάλαινας.
Ο αριθμός των φαλαινών έχει μειωθεί επειδή τις κυνηγούν εντατικά για το λίπος, το κρέας και τα κόκαλά τους, ενώ χώρες όπως η Νορβηγία και η Ιαπωνία αρνούνται να δεσμευτούν για τον περιορισμό του κυνηγιού φαλαινών.
Τα κυριότερα είδη της οικογένειας Φαλαινίδες είναι:
α) Η Φάλαινα μυστακοκήτος (Balaena mysticetus), που ζει στη Βερίγγειο θάλασσα και στις θάλασσες του Καναδά και της Γροιλανδίας. Έχει μήκος 18-20 μ. και βάρος ως 100 τόνους. Στο μπροστινό άκρο της άνω και κάτω σιαγόνας έχει λευκές τρίχες. Οι μπαλένες της έχουν μέσο μήκος 3 μ., ενώ οι μεγαλύτερες φτάνουν τα 4,5 μ., έχουν σχήμα τριγωνικό και φέρουν τριχοειδείς εκβλαστήσεις σαν βούρτσες. [GLi]Το δέρμα της είναι γυμνό και το χρώμα γκρίζο ως μαύρο. Με τα μπροστινά πτερύγια κρατά ισορροπία και κινείται αργά και ήρεμα χτυπώντας το ουραίο πτερύγιο. Το θηλυκό κυοφορεί 9-11 μήνες και γεννά ένα μικρό που βγαίνει με την ουρά. Το θηλάζει με τις θηλές της που βρίσκονται μέσα σε σχισμές κοντά στην έδρα.
β) Η Φάλαινα των πάγων (Εubalaena glacialis), που ζει σε όλες τις θάλασσες και το μήκος της φτάνει τα 18 μέτρα.
γ) Η Νεοφάλαινα η κρασπεδωτή ή νάνος (Νeobalaena marginata), που ζει στις ψυχρές περιοχές των νότιων ωκεανών.
Είναι μικρότερη από τις προηγούμενες και το μήκος της φτάνει τα 6 μέτρα.
Το μεγαλύτερο είδος φάλαινας που είναι και το μεγαλύτερο θηλαστικό στον κόσμο είναι η γαλάζια φάλαινα (Balenoptera musculus) της οικογένειας Φαλαινοπτερίδες.
Ζει στην Αρκτική και το βόρειο Ατλαντικό.
Έχει μήκος 33 μ. και βάρος 150 τόνους.
Φέρει μπαλένες και το δέρμα της στο κάτω μέρος του στόματος σχηματίζει πτυχές ώστε να μπορεί να τεντώνεται και να μεγαλώνει το στόμα.
Έχει επίσης ραχιαίο πτερύγιο.
Ζευγαρώνει και γεννά σε πιο θερμές θάλασσες γιατί το νεογέννητο δεν έχει αρκετό στρώμα λίπους για ν’ αντιμετωπίσει το ψύχος.
Οι φάλαινες της οικογένειας Φυσητηρίδες δεν έχουν μπαλένες αλλά δόντια.
Χαρακτηριστικό είδος είναι το Physeter catodon, κοινά φυσητήρας.
Έχει μήκος 20 μ. και τεράστιο κεφάλι που καταλαμβάνει το ένα τρίτο του σώματος. Χαρακτηριστικό είναι το μεγάλο κυλινδρικό ρύγχος του ζώου που είναι κοίλο εσωτερικά και περιέχει λίπος (λάδι) διαφανές. Κολυμπά γρήγορα και καταδύεται σε μεγάλο βάθος.
Όταν ανεβαίνει στην επιφάνεια φυσά με δύναμη τον αέρα και τους υδρατμούς από το μοναδικό ρουθούνι που έχει στο πάνω μέρος του ρύγχους και σχηματίζει πίδακα. Από εδώ προέρχεται και η κοινή ονομασία του.
Τρέφεται με ψάρια, καλαμάρια κ.ά.
Ζει σε αγέλες, σε πιο θερμές, υποτροπικές και τροπικές θάλασσες. Κυνηγήθηκε πολύ για το λίπος της που το χρησιμοποιούσαν ως φωτιστικό μέσο και για την άμβρα, μια αρωματική ουσία που περιέχεται στα εντόσθιά της.
