Τρεις πόλεμοι που έγιναν στο διάστημα των ετών 743–454 π.Χ. μεταξύ Σπαρτιατών και Μεσσηνίων.
Αιτία ήταν η επεκτατική [GLi] πολιτική των πρώτων, οι οποίοι ήθελαν να καταλάβουν την εύφορη πεδιάδα της Μεσσηνίας
για να διαθρέψουν τον αυξανόμενο πληθυσμό τους.
Ο α’ μεσσηνιακός πόλεμος άρχισε το 743 π.Χ. και τελείωσε 724 π.Χ., όταν ο βασιλιάς της Σπάρτης Θεόπομπος κυρίευσε την Ιθώμη,
όπου είχαν οχυρωθεί οι Μεσσήνιοι.
Η πεδιάδα της Μεσσηνίας διαμοιράστηκε μεταξύ των Σπαρτιατών.
Οι Μεσσήνιοι έγιναν είλωτες (όχι όλοι) και υποχρεώθηκαν να δίνουν τα μισά εισοδήματά τους στους κατακτητές.
Ο β’ μεσσηνιακός πόλεμος άρχισε το 685 π.Χ. με επανάσταση των Μεσσηνίων εναντίον των Σπαρτιατών.
Αυτή τη φορά οι Μεσσήνιοι είχαν στο πλευρό τους Αρκάδες, τους Αργείους, τους Ηλείους, τους Σικυώνιους και τους Πισάτες.
Με το μέρος των Σπαρτιατών τάχτηκαν οι Κορίνθιοι, οι Λεπρεάτες και οι Σάμιοι.
Για τον πόλεμο αυτό οι ιστορικές μαρτυρίες είναι ελάχιστες και όχι τεκμηριωμένες.
Επικρατεί η αντίληψη πως ο Αριστομένης, ο ηγέτης των Μεσσηνίων, έδρασε σε μια επανάσταση κατά τα τέλη του 7ου αι. π.Χ.
και όχι κατά τη διάρκεια του πολέμου αυτού, ο οποίος έληξε με οριστική επικράτηση των Σπαρτιατών (667 π.Χ.).
Σημαντικές πληροφορίες για τον πόλεμο αυτό μας δίνει ο Τυρταίος, που με τα ποιήματά του εμψύχωνε τους Σπαρτιάτες.
Ο γ‘ μεσσηνιακός πόλεμος άρχισε το 464 π.Χ.
Με την ευκαιρία που έδωσε ένας καταστροφικός για τη Σπάρτη σεισμός, οι Μεσσήνιοι επαναστάτησαν, οχυρώθηκαν στην Ιθώμη και
πολέμησαν γενναία για δέκα χρόνια, αλλά το 454 π.Χ. αναγκάστηκαν να παραδοθούν.
