Είναι ο πλέον σημαντικός και ενδιαφέρων από τους ενδοκρινείς αδένες.
Είναι ο “διευθυντής” στην ορχήστρα των ορμονών του σώματος. Εκκρίνει ορμόνες, οι οποίες[GLi] ελέγχουν και ρυθμίζουν την λειτουργία και την εξέλιξη των σεξουαλικών αδένων, ιδίως κατά την εφηβεία, την διαδικασία της ωογεννήσεως, την έκκριση του γάλακτος, και επίσης την διαδικασία της εμμηνοπαύσεως κλπ.
Έχει βάρος περίπου 0,5 γραμμάρια και μέγεθος μπιζελιού.
Αποτελεί το σπουδαιότερο ενδοκρινή αδένα του σώματος, γιατί με τις ορμόνες που παράγει ρυθμίζει τη λειτουργία των υπόλοιπων ενδοκρινών αδένων του σώματος.
Εξωτερικά περιβάλλεται από ινώδη χιτώνα και παρουσιάζει δύο περιοχές, την αδενοϋπόφυση και τη νευροϋπόφυση, που αντιστοιχούν στον πρόσθιο και οπίσθιο λοβό.
Ο πρόσθιος λοβός της υπόφυσης (αδενοϋπόφυση) παράγει τις εξής ορμόνες:
- Σωματοτρόπο ή σωμοτρόπο (STH) ή αυξητική (GH).
- Θυρεοειδοτρόπο (TSH).
- Κορτικοτρόπο ή φλοιοτρόπο (ACTH).
- Ωχρινοτρόπο (LH).
- Θυλακιοτρόπο ή ωοθυλακιοτρόπο (FSH).
- Προλακτίνη (LTH) (βλ. λ. ορμόνες).
Η έκκριση των ορμονών αυτών από τα κύτταρα της αδενοϋπόφυσης γίνεται με την επίδραση των «εκλυτικών» ή «ανασταλτικών» παραγόντων του υποθαλάμου, που μεταφέρονται στην αδενοϋπόφυση με το πυλαίο σύστημα. Επίσης στην έκκριση επιδρά το κεντρικό νευρικό σύστημα, καθώς και τα όργανα που δέχονται την επίδραση των ορμονών της υπόφυσης (παλίνδρομη ρύθμιση).
Ο οπίσθιος λοβός (νευροϋπόφυση) εκκρίνει δύο ορμόνες, την αντιδιουρητική ή βασεοπρεσίνη και την ωκυτοκίνη.
Ανάμεσα στους δύο λοβούς υπάρχει μια περιοχή, ο διάμεσος λοβός.
Η περιοχή αυτή είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη σε ορισμένα ζώα (αμφίβια, ψάρια) και παράγει την ορμόνη μελανοτροπίνη.
Σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις, όπως είναι η εγγενής ή επίκτητη υπολειτουργία, το αδένωμα της υπόφυσης, το κρανιοφαρυγγίωμα, η σαρκοείδωση, το ηωσινόφιλο κοκκίωμα, η σύφιλη, η μηνιγγίτιδα, η φυματίωση κ.ά., καθώς και σε διάφορες μετατραυματικές βλάβες, παρατηρείται ανεπάρκεια της υπόφυσης ή υπερπαραγωγή μίας ή πολλών ή όλων των ορμονών, πράγμα που έχει δυσάρεστη επίπτωση στην ανάπτυξη και τη λειτουργία του οργανισμού.
ΟΡΙΣΜΟΣ Υπόφυσης (Εγκυκλοπαιδικός Ορισμός)
Υπόφυση (ή, μυξαδήν), ενδοκρινής αδένας που βρίσκετε στη βάση του εγκεφάλου, παράγει [GLi]διάφορες ορμόνες απαραίτητες για τη λειτουργία του οργανισμού.
Επέκταση : Πώς λειτουργεί το Ενδοκρινικό σύστημα – How the Endocrine System Works
