(Μυθολογικό Λεξικό)
Όνομα γυναικείων μορφών (θεοτήτωνγ ή ηρωίδων) της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας.
Σημαίνει τη λαμπερή, αυτήν που ακτινοβολεί και ίσως αρχικά να ήταν το όνομα μιας πανάρχαιης θεότητας του φωτός ή της αστραπής, που λατρευόταν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας.
Ιδιαίτερα λατρευόταν στη Ρόδο, όπου τη θεωρούσαν [GLi] κόρη του Ήλιου και της θεάς Ρόδου και την αποκαλούσαν Ηλεκτριώνη.
Οι πιο γνωστές γυναίκες της μυθολογίας με το όνομα αυτό ήταν οι ακόλουθες:
1. Μία από τις Ωκεανίδες, ίσως μεταπλασμένη η ίδια η αρχαία θεότητα του φωτός, κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος ή της Θέτιδας. Ήταν σύζυγος του Θαύμαντα, γιου του Πόντου και της Γαίας, και παιδιά της ήταν η Ίριδα η αγγελιοφόρος των θεών και οι Άρπυιες Αελλώ και Ωκυπέτη, φτερωτές ταχύτατες μορφές, προσωποποιήσεις της θύελλας και των ισχυρών καταστροφικών ανέμων.
2. Κόρη του Άτλαντα και της Ωκεανίδας Πληιόνης, μια από τις επτά αδερφές που είναι γνωστές ως Πλειάδες και που, κατά τον Απολλόδωρο (ΙΙΙ, 10, 1), γεννήθηκαν στην Αρκαδία. Σύμφωνα με τους αρκαδικούς μύθους, η Ηλέκτρα απέκτησε από το Δία δύο παιδιά. Το ένα, ο Δάρδανος, γεννήθηκε στη Σαμοθράκη, η οποία για το λόγο αυτό ονομαζόταν και «νήσος της Ηλέκτρας Ατλαντίδος» (κόρης του Άτλαντα). Το άλλο ήταν ο Κρητικός ήρωας Ιασίονας που τον ερωτεύθηκε η θεά Δήμητρα και τον κεραυνοβόλησε ο Δίας. Ως μητέρα του Ιασίονα, η Ηλέκτρα λατρευόταν στην Κρήτη.
3. Ηρωίδα του μυκηναϊκού μυθολογικού κύκλου, κόρη του βασιλιά των Μυκηνών Αγαμέμνονα και της Κλυταιμ(ν)ήστρας, αδερφή του Ορέστη. Όταν η Κλυταιμ(ν)ήστρα και ο εραστής της Αίγισθος δολοφόνησαν τον Αγαμέμνονα, μόλις επέστρεψε από την Τροία, [GLi] η Ηλέκτρα φρόντισε να φυγαδέψει κρυφά το μικρότερο αδερφό της Ορέστη, για να τον γλιτώσει, καθώς οι δολοφόνοι ήθελαν να σκοτώσουν κι αυτόν, ώστε να μην κινδυνεύσουν στο μέλλον. Τον έστειλε στο Φωκέα Στρόφιο, που τον ανέθρεψε μαζί με το δικό του γιο, τον Πυλάδη.
Η Ηλέκτρα έμεινε στις Μυκήνες και περίμενε υπομονετικά ζώντας κοντά στους δολοφόνους και σφετεριστές της εξουσίας, την επιστροφή του Ορέστη – εκδικητή. Και όταν αυτός ενηλικιώθηκε και επέστρεψε στις Μυκήνες, συνεργάστηκε μαζί του για να σκοτώσουν τη μητέρα τους Κλυταιμ(ν)ήστρα και το θείο τους Αίγισθο.
Μετά το διπλό φόνο ο Ορέστης έφυγε καταδιωκόμενος από τις τύψεις του, που τον κυνηγούσαν με τη μορφή των Ερινύων. Επέστρεψε πάλι στις Μυκήνες, όταν εξαγνίστηκε, και πάντρεψε τότε την Ηλέκτρα με τον αδερφικό του φίλο, τον Πυλάδη. Από το γάμο αυτόν η Ηλέκτρα απέκτησε δύο παιδιά, το Μέδοντα και το Στρόφιο.
Ο μύθος του οικογενειακού της δράματος ενέπνευσε τους τρεις μεγάλους τραγικούς ποιητές της αρχαιότητας. Ο Αισχύλος έγραψε την τριλογία του «Ορέστεια», («Αγαμέμνων», «Χοηφόροι», «Ευμενίδες»), όπου για πρώτη φορά παρουσιάζεται (στις «Χοηφόρες») η μορφή της Ηλέκτρας. Ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης έγραψαν τραγωδίες με[GLi]τον τίτλο «Ηλέκτρα», στις οποίες κεντρική ηρωίδα είναι η κόρη του Αγαμέμνονα. Τέλος, ο μύθος έδωσε έμπνευση και σε άλλους μεταγενέστερους δημιουργούς, δραματουργούς, ποιητές και καλλιτέχνες.
