(Μυθολογικό Λεξικό)
Γιος του Ποσειδώνα και της Χιόνης, κόρης του Βορέα, γενάρχης και επώνυμος του ιερατικού γένους των Ευμολπιδών,
θεωρούμενος ως ιδρυτής ή αναμορφωτής των Ελευσίνιων μυστηρίων.
Το όνομά του σημαίνει αυτόν που τραγουδάει καλά (ευ – μέλπει).
Σύμφωνα με τον ομηρικό Ύμνο στη Δήμητρα (473-476), η ίδια η θεά δίδαξε στον Εύμολπο, στον Τριπτόλεμο, στον Κελεό και στο Διοκλή τα ιερά δρώμενα των Ελευσίνιων μυστηρίων.
Κατά την παράδοση, που διασώζει ο Απολλόδωρος (ΙΙΙ, 15, 4), η Χιόνη γέννησε τον Εύμολπο κρυφά από τον πατέρα της και, για να μην αποκαλυφθεί, τον έριξε στη θάλασσα.
Από εκεί τον ανέσυρε ο πατέρας του ο Ποσειδώνας και τον πήγε στο βασιλιά της Αιθιοπίας Βενθεσικύμη, ο οποίος τον ανέθρεψε και, όταν ενηλικιώθηκε, του έδωσε την κόρη του για γυναίκα.
Επειδή όμως ο Εύμολπος επιχείρησε να βιάσει την αδερφή της γυναίκας του, διώχτηκε από την Αιθιοπία και ήρθε στη Θράκη όπου, έπειτα από πολλές περιπέτειες, έγινε βασιλιάς.
Σ΄ έναν πόλεμο που ξέσπασε ανάμεσα στους Αθηναίους και τους Ελευσίνιους, οι τελευταίοι ζήτησαν τη βοήθεια του Εύμολπου. Αυτός έφτασε στην Αττική για να βοηθήσει τους Ελευσίνιους, αλλά τον σκότωσε στη μάχη
ο βασιλιάς της Αθήνας Ερεχθέας.
Τον πόλεμο αυτόν ο Θουκυδίδης (ΙΙ, 15) τον θεωρεί πραγματικό γεγονός.
Ακολούθησε συνθήκη σύμφωνα με την οποία η Ελευσίνα θα ήταν υποτελής στην Αθήνα, αλλά οι απόγονοι του Εύμολπου θα είχαν για πάντα το προνόμιο της ιεροσύνης στα Ελευσίνια μυστήρια.
Ο Απολλόδωρος (ΙΙ, 12) αναφέρει ότι ο Ηρακλής θέλησε κάποτε να μυηθεί στα μυστήρια αλλά δεν μπορούσε, γιατί ήταν μολυσμένος με το αίμα του Κένταυρου Νέσσου, τον οποίο είχε σκοτώσει.
Τον εξάγνισε πρώτα ο Εύμολπος και μετά ο ήρωας μυήθηκε.
Τέλος, μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι ιδρυτής των Ελευσίνιων μυστηρίων δεν ήταν ο βασιλιάς της Θράκης, αλλά κάποιος άλλος Εύμολπος. _ (Γ. Λ.)
