(Ζωολογία – Έντομα)
Γένος εντόμων (Formica) που κατατάσσεται στην οικογένεια Μυρμηκίδες, τάξη Υμενόπτερα. Υπάρχουν περίπου 6.000 είδη μυρμηγκιών, που παρουσιάζουν μεταξύ τους[GLi]σημαντικές διαφορές ως προς την εμφάνιση, τη συμπεριφορά και την κοινωνική οργάνωση. Υπάρχουν, όμως, και πολλά άλλα κοινά μορφολογικά χαρακτηριστικά, καθώς και κοινές σε όλα τα είδη συνήθειες, όπως η ανταλλαγή τροφών μεταξύ των μελών της ομάδας και η μητριαρχική οργάνωση της κοινωνίας.
Τα κοινά μορφολογικά χαρακτηριστικά των μυρμηγκιών είναι τα εξής:
Το σώμα τους χωρίζεται σε κεφάλι, θώρακα και κοιλιά.
Η άρθρωση των τμημάτων αυτών είναι λεπτή σαν κλωστή.
Στο κεφάλι έχουν γνάθους, που χρησιμεύουν περισσότερο ως όπλα ή εργαλεία παρά για τη διατροφή.
Τα μυρμήγκια διαθέτουν μυζητικά και λειχητικά στοματικά εξαρτήματα. Στο κεφάλι έχουν επίσης δύο κεραίες, καθώς και μάτια σύνθετα και απλά.
Η περισσότερο αναπτυγμένη αίσθηση είναι η όσφρηση.
Στο θώρακα βρίσκονται τρία ζευγάρια ευκίνητων ποδιών, καθώς και δύο ζευγάρια ευκίνητων φτερών.
Φτερά έχουν οι βασίλισσες και τα αρσενικά που τις γονιμοποιούν, ενώ οι εργάτριες και οι στρατιώτες δεν έχουν φτερά.
Στα μυρμήγκια διακρίνουμε συνήθως τρεις κοινωνικές τάξεις:
τις βασίλισσες, τα αρσενικά άτομα και τις εργάτριες.
Οι βασίλισσες είναι τα άτομα που ιδρύουν την ομάδα.
Από τη στιγμή που θα γονιμοποιηθούν γεννούν συνέχεια, έτσι όλα τα μέλη μιας ομάδας είναι αδέρφια μεταξύ τους, παιδιά της βασίλισσας.
Τα αρσενικά είναι εκείνα που γονιμοποιούν τις βασίλισσες. Σε κάθε γενιά (μία ή δύο φορές το χρόνο, ανάλογα με το είδος) βασίλισσες και αρσενικά ξεκινούν για τη γαμήλια πτήση.
Έπειτα κατεβαίνουν στο έδαφος και κάθε βασίλισσα ζευγαρώνει με πολλά αρσενικά, αποθηκεύοντας το σπέρμα στο σώμα της. Με το σπέρμα αυτό θα γονιμοποιεί τα ωάρια σε όλη της τη ζωή (10 περίπου χρόνια). Τα αρσενικά μετά τη γονιμοποίηση πεθαίνουν.
Οι εργάτριες είναι στείρα θηλυκά άτομα. Τα γεννητικά τους όργανα υπάρχουν σε υποτυπώδη μορφή. [GLi]Ασχολούνται με την περιποίηση των αβγών που γεννιούνται συνέχεια και των προνυμφών που βγαίνουν από τα αβγά. Επίσης, ασχολούνται με τη συλλογή τροφής και στα είδη που κατασκευάζουν μυρμηγκοφωλιές, αναλαμβάνουν την άμυνα της ομάδας εναντίον των εχθρών.
Σε ορισμένα είδη τα στείρα άτομα διακρίνονται σε δύο υποομάδες, τις εργάτριες και τους στρατιώτες που είναι ειδικά επιφορτισμένοι με την άμυνα της ομάδας. Μπορεί αυτές οι δύο ομάδες να παρουσιάζουν και επιμέρους καταμερισμό εργασίας για πιο ειδικά καθήκοντα.
Ο οισοφάγος των μυρμηγκιών παρουσιάζει έναν πρόλοβο, όπου αποθηκεύεται η τροφή. Είναι το λεγόμενο «κοινωνικό στομάχι». Η τροφή που περιέχεται στον πρόλοβο αυτόν μπορεί να εξεμεθεί και να θρέψει ένα άλλο μέλος της ομάδας. Συνεπώς, υπάρχει μεταξύ των ατόμων της ομάδας σχέση παρόμοια με αυτήν που υπάρχει μεταξύ των κυττάρων ενός οργανισμού. Οι μισοχωνεμένες τροφές που περνούν από το ένα άτομο στο άλλο πιθανώς μεταφέρουν ορμόνες, οι οποίες αποτελούν σπουδαιότατο στοιχείο για το συντονισμό όλων των διεργασιών που σχετίζονται με την ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων και την αναπαραγωγή. Σε κάθε ομάδα υπάρχει μια ισορροπία ορμονών που καθορίζεται από τις συνθήκες του περιβάλλοντος. Αν για κάποιο λόγο συμβεί διατάραξη της ισορροπίας αυτής, π.χ. αν μερικοί στρατιώτες σκοτωθούν σε μια μάχη, τότε η έλλειψη των αντίστοιχων ορμονών έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ισάριθμων στρατιωτών από τις προνύμφες που συνέχεια εκκολάπτονται.
Τα διάφορα είδη μυρμηγκιών παρουσιάζουν ποικίλες μορφές κοινωνικής οργάνωσης. Οι πιο πρωτόγονες μορφές είναι τα νομαδικά λεγεωνάρια μυρμήγκια και τα λεγόμενα μυρμήγκια σαφάρι. Αυτά μετακινούνται συνέχεια και δεν κατασκευάζουν φωλιές.
Τα πιο εξελιγμένα είδη κατασκευάζουν πολύπλοκες μυρμηγκοφωλιές.
Η μορφή και οι διαστάσεις της φωλιάς ποικίλλουν ανάλογα με το είδος. Οι πιο πολύπλοκες περιλαμβάνουν πολλούς ορόφους που συνδέονται με δαιδαλώδεις διαδρόμους. Υπάρχουν σε αυτές ειδικές αίθουσες για τη βασίλισσα, για τα αβγά, για τις προνύμφες και αποθήκες για τους σπόρους κ.ά.
Μερικά είδη του γένους Άττα έχουν εξελιχτεί σε απίστευτο βαθμό, ώστε να «καλλιεργούν» μύκητες μέσα σε ειδικές υπόγειες αίθουσες πάνω σε σπόρους ή σε κομμάτια φύλλων, τα οποία φέρνουν στη φωλιά κουβαλώντας τα επάνω στο κεφάλι τους· γι’ αυτό, άλλωστε, λέγονται και «μυρμήγκια με ομπρέλα». Κάθε ένα από αυτά τα είδη μυρμηγκιών καλλιεργεί διαφορετικό είδος μύκητα.
Τα μυρμήγκια αυτά μπορούν να αφανίσουν το φύλλωμα ενός δέντρου μέσα σε μια νύχτα. Είναι αρκετά μεγαλόσωμα και αποτελούν τροφή για τους ιθαγενείς της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής.
Ορισμένα είδη μυρμηγκιών της Αφρικής, της Αμερικής και της Αυστραλίας εκτρέφουν στις φωλιές τους φυτόψειρες (αφίδες) και χρησιμοποιούν ως τροφή ένα ζαχαρώδες έκκριμα των εντόμων αυτών.
Τα μυρμήγκια φροντίζουν ιδιαίτερα τις φυτόψειρες, τα αβγά και τις προνύμφες τους, καθώς και την εξεύρεση της τροφής τους.
Όταν θέλουν να απορροφήσουν το ζαχαρώδες έκκριμα, ερεθίζουν το πίσω μέρος της φυτόψειρας και αυτή αρχίζει να το εκκρίνει σε σταγόνες.
Ο αγώνας για την επιβίωση έχει οδηγήσει ορισμένα είδη μυρμηγκιών σε παρασιτικό τρόπο ζωής.[GLi] Έτσι τα είδη αυτά δεν έχουν εργάτριες, αλλά αποθέτουν τα αβγά τους σε φωλιές άλλων ειδών και οι προνύμφες αναπτύσσονται με τη φροντίδα των ξένων εργατριών.
Υπάρχουν μυρμήγκια που προκαλούν ζημιές στη γεωργία. Άλλα όμως θεωρούνται πολύ ωφέλιμα.
Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν τα κόκκινα μυρμήγκια των δασών (Μύρμηξ ο ερυθρός ή δασόβιος, formica rufa), τα οποία εξολοθρεύουν τα βλαβερά έντομα.
Σε μία και μόνο φωλιά τέτοιων μυρμηγκιών αποθηκεύονται μέσα σε 24 ώρες πάνω από 100.000 έντομα.
Επιπλέον, τα μυρμήγκια αυτά παίζουν σημαντικό ρόλο στη βελτίωση των εδαφών με το συνεχές ανακάτεμα των χωμάτων και τη μεταφορά των σπερμάτων διάφορων φυτών.
ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΜΕΝΟ
Ο Μέρμυξ,
Του μέρμηγκος,
Τον μέρμηγκα,
Μέρμυξ
Το μερμήγκι,
Το μερμηγκάκι,
Τα μερμήγκια
Τα μερμηγκάκια,
