(ΙΣΤΟΡΙΑ)
Ελληνική μυστική εθνική οργάνωση, που ιδρύθηκε στην Οδησσό το 1814 από τους Νικόλαο Σκουφά από [GLi] την Άρτα, Αθανάσιο Τσακάλωφ από τα Γιάννενα και Εμμανουήλ Ξάνθο από την Πάτμο, με μοναδικό σκοπό την απελευθέρωση του υπόδουλου Ελληνισμού από τους Οθωμανούς.
Από την Οδησσό η Εταιρεία μεταφέρθηκε στην καρδιά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, στην Κωνσταντινούπολη, από όπου η Εταιρεία, μέσα από πολλές φάσεις, δυσκολίες και κινδύνους, απλώθηκε σε ολόκληρο τον Ελληνισμό.
Οι τρεις άνδρες συναντήθηκαν στα τέλη του 1813 στην Οδησσό, όπου άρχισαν να συζητούν για την ίδρυση μίας Εταιρείας με σκοπό την απελευθέρωση των ελληνικών χωρών. Ο Εμμανουήλ Ξάνθος, μεγαλύτερος στην ηλικία από τους άλλους δύο, διεκδικεί την πατρότητα της ιδέας, αλλά ο ίδιος λέει ότι «ο Σκουφάς πρώτος διέγραψεν επί του χάρτου σχέδιον περί εταιρείας». Γεγονός πάντως είναι ότι και οι τρεις συνέβαλαν για την ίδρυσή της. Οι προετοιμασίες για την ίδρυση της Εταιρείας κράτησαν ως το Σεπτέμβριο του 1814, οπότε και καταρτίστηκε το πρώτο σχέδιο, που τελειοποιήθηκε λίγο αργότερα στη Μόσχα από τους Σκουφά και Τσακάλωφ.
Η οργάνωση ονομάστηκε « Εταιρεία των Φιλικών».
«Αρχή» ονόμασαν εκείνους που θα αναλάμβαναν την ανώτατη διεύθυνση, η οποία θα έμενε άγνωστη και μυστική στα μέλη.
Στη συνέχεια καθόρισαν την «Κατήχηση», τους «Βαθμούς» –στην αρχή τέσσερις– τη «Μύηση», το «Μέγα Όρκο», τη «Διδασκαλία», τα σύμβολα και τις συμβολικές κινήσεις με τις οποίες θα αναγνωρίζονταν τα μέλη μεταξύ τους. Πήραν ψευδώνυμα και χρησιμοποιούσαν στοιχεία του αλφάβητου για υπογραφή στην αλληλογραφία τους.
Στη «Διδασκαλία» περιέχεται ο σκοπός της Εταιρείας:
«Ο σκοπός της Εταιρείας είναι η καλυτέρευσης του Έθνους και, όταν ο θεός συγχωρήση, η ελευθερία του».
Οι βαθμοί ήταν, όπως είπαμε, αρχικά τέσσερις: του αδελφοποιτού (βλάμη) για τους απλούς και αγράμματους, του συστημένου, για τις κατώτερες τάξεις των ομογενών, του ιερέα και του ποιμένα[GLi]για τους μορφωμένους. Το 1818, στην Κωνσταντινούπολη, θεσπίστηκαν δύο ακόμη βαθμοί για τους στρατιωτικούς: των αφιερωμένων και των αρχηγών των αφιερωμένων. «Μεγάλοι Ιερείς των Ελευσίνιων» ήταν ο τίτλος των μελών της Ανωτάτης Αρχής.
Ο πρώτος προσήλυτος της Εταιρείας ήταν ο Γεώργιος Σέκερης, σπουδαστής τότε στο Παρίσι, ο οποίος μυήθηκε από το Σκουφά στη Μόσχα, όπου έτυχε να πάει για να συναντήσει τον αδελφό του Αθανάσιο, που έμενε στην Οδησσό. Ο Σκουφάς μύησε και τον Αθανάσιο Σέκερη, που έγινε το τέταρτο μέλος της μυστικής Αρχής. Μαζί με τον Αθανάσιο Σέκερη μυήθηκε και ο εμποροϋπάλληλός του, Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος. Μεγάλη επιτυχία ήταν η μύηση του Άνθιμου Γαζή, γνωστού και επιφανούς λόγιου, που εντάχθηκε στην Αρχή. Στην Αρχή εντάχθηκε και ο Παναγιώτης Σέκερης, μεγαλέμπορος και μεγάλος χορηγός της Εταιρείας, ενώ για μικρό διάστημα διατέλεσε αρχηγός της. Το 1818 ο Νικόλαος Σκουφάς πέθανε σε ηλικία 40 ετών. Τη θέση του πήρε ο Αναγνωστόπουλος στην ιδρυτική τριάδα. Η Εταιρεία όμως κινδύνευε να διαλυθεί λόγω έλλειψης χρημάτων. Από το φοβερό αυτό αδιέξοδο θα βγάλει την Εταιρεία ο Παναγιώτης Σέκερης, ο οποίος ανέλαβε όλες τις δαπάνες. Οι πρώτες δυσκολίες ξεπεράστηκαν, ωστόσο δεν υπήρχε η επιβλητική εκείνη μορφή που θα ενσάρκωνε το έργο της Εταιρείας. Οι προσπάθειες να ανατεθεί η αρχηγία στον Ιωάννη Καποδίστρια, υπουργό Εξωτερικών τότε του τσάρου, απέτυχαν (ο Καποδίστριας, ο Κοραής και ο Άνθιμος Γαζής ακόμη, αρχικά δε θεωρούσαν κατάλληλο τον καιρό και ήθελαν πρώτα να αναγεννηθεί πνευματικά το Έθνος). Τέλος, αρχηγός έγινε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης.
Ο Νικόλαος Υψηλάντης, από τα επιφανή μέλη της Εταιρείας των Φιλικών, λέει: «η Φιλική Εταιρεία ωργανώθη με το σύστημα του Χριστού, διαδοθείσα με το Αποστολικόν Σύστημα, ήτοι δι’ αποστόλων περιοδευόντων».
Οι «απόστολοι» της Φιλικής Εταιρείας ήταν δώδεκα και ορίστηκαν από το Σκουφά, όταν πήγε στην Κωνσταντινούπολη την άνοιξη του 1818.
Αυτοί ήταν οι ακόλουθοι:
1) ο Γεωργάκης Ολύμπιος για τη Σερβία,
2) ο Βατικιώτης για τη Βουλγαρία,
3) ο Πεντεδέκας για τη Ρουμανία,
4) ο Λουριώτης για την Ιταλία,
5) ο Αναγνωσταράς για τα νησιά του Σαρωνικού,
6) ο Χρυσοσπάθης για τη Μεσσηνία,
7) ο Φαρμάκης για τη Μακεδονία και Θράκη,
8) ο Κροκίδας για την Ήπειρο,
9) ο Πελοπίδας για την Πελοπόννησο,
10) ο Ύπατρος για την Αίγυπτο,
11) ο Κατακάζης για τη Νότια Ρωσία και
12) ο Κυρ. Καμαρηνός για τον Πετρόμπεη της Μάνης.
Όλοι αυτοί, μετά το θάνατο του Σκουφά, διασκορπίστηκαν [GLi]στις περιφέρειες που τους ορίστηκαν και άρχισαν να μυούν τους Έλληνες στους σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας.
