ΟΡΙΣΜΟΣ
ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΡΜΗ
Γιος του Δία και της Μαίας, οδηγός και συνοδηγός ζωντανών και νεκρών, κήρυκας και αγγελιοφόρος των θεών, προστάτης των νέων, των βοσκών, των αθλητών και των κλεπτών.
ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΡΜΗ
Η γέννηση του ικανού και επινοητικότατου θεού τοποθετείται στην Αρκαδία και πιο συγκεκριμένα στο βουνό Κυλλήνη.
Εκεί, μέσα σε μια σπηλιά, κατοικούσε απομονωμένη μια από τις επτά κόρες του Άτλαντα και της Πληιόνης, η ντροπαλή Πλειάδα Μαία. Σ’ αυτή τη σπηλιά την εντόπισε ο ερωτιάρης Δία και ενώθηκε μαζί της. Εκεί δέκα μήνες μετά έφερε η αθάνατη νύμφη στον κόσμο τον καρπό του έρωτά της με τον Δία, το μικρό και θαυματουργό Ερμή. Από την πρώτη κιόλας μέρα της γέννησής του ο Ερμής άρχισε να μεγαλουργεί. Εκμεταλλευόμενος την απουσία της μητέρας του πηδά από
την κούνια του και βγαίνει από τη σπηλιά για να παίξει.
Στην έξοδό του σκοντάφτει σε μια χελώνα. Εντυπωσια[GLi]σμένος από το μικρό ζωάκι, το παίρνει, το αναποδογυρίζει, του αδειάζει το κέλυφος και μ’ ένα τεντωμένο δέρμα βοδιού του καλύπτει το επάνω κι ανοιχτό μέρος του οστράκου.
Πάνω σε δύο καλά προσαρμοσμένα στο όστρακο καλάμια στερεώνει επτά (από προβατίσια έντερα) χορδές και κατασκευάζει ένα θαυμάσιο μουσικό όργανο. Ο μικρός Ερμής δε μένει άπραγος απέναντι
στην εκπληκτική του αυτή επινόηση. Παίρνει ένα ξυλάκι κι αυτοσχεδιάζοντας αρχίζει να τραγουδά τους έρωτες
του πατέρα του και της μητέρας του. Η καινούρια του όμως αυτή ενασχόληση γρήγορα σταματά να τον γεμίζει. Κουρασμένος και με έντονο το αίσθημα της πείνας ο Ερμής προσπαθεί να σκαρφιστεί τρόπους που θα του γεμίσουν το άδειο του στομάχι.
Αποφασίζει να εγκαταλείψει την Αρκαδία και να ανηφορίσει προς το βορρά. Έχοντας καλύψει μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα μια τεράστια απόσταση, ο μικρός θεός φτάνει με το ηλιοβασίλεμα κοντά στην Πιερία. Εκεί έβοσκε το κοπάδι του Απόλλωνα, το οποίο ο Ερμής θέλησε να το κλέψει. Έχοντας γρήγορα ξεχωρίσει 50 δαμάλια, βάζει ο παμπόνηρος και πανούργος θεός το σχέδιό του σε εφαρμογή: προκειμένου να μην αποκαλυφθούν τ[GLi]α αχνάρια των ζώων, τα μπερδεύει με επιτηδειότητα και ζμεταφέρει το καινούριο του κοπάδι με ασφάλεια στην Πελοπόννησο. Τόσο το τέχνασμα με τα αναποδογυρισμένα ίχνη, όσο και το σκοτάδι της νύχτας ευνόησαν το σχέδιο του Ερμή.
Κατηφορίζοντας προς τα νότια, κοντά στη Βοιωτία, έτυχε ο μικρός θεός να γίνει αντιληπτός από ένα γέροντα την
ώρα που καλλιεργούσε[GLi] το αμπέλι του. Η συνάντησή του αυτή με τον ηλικιωμένο γεωργό κάθε άλλο παρά τον πτόησε. Με αυστηρότητα και στόμφο μεγάλου άντρα απαίτησε τη σιωπή του και συνέχισε ανέμελα το ταξίδι του προς τα
κάτω.
Με το ξημέρωμα έφτασε στην Πύλο.
Αφού διάλεξε δυο δαμάλια για να ικανοποιήσει την πείνα του, έκρυψε το υπόλοιπο κοπάδι σ’ ένα στάβλο και έσφαξε τα δαμάλια που είχε ξεχωρίσει. Κόβοντας το κρέας τους σε δώδεκα κομμάτια
(ένα για κάθε Ολύμπιο θεό) κι ανάβοντας με κάποιο τέχνασμα μια φωτιά (τρίβοντας συγκεκριμένα ένα κλαδί δάφνης) ετοιμάστηκε για θυσία. Γρήγορα ο ευφυής θεός ολοκλήρωσε αυτά που είχε προετοιμάσει και σχεδιάσει. Κουρασμένος από την
ένταση της ημέρας, γύρισε στη σπηλιά, πέρασε σαν τον άνεμο μέσα από την κλειδαρότρυπα κι επέστρεψε στην κούνια του. Την επόμενη κιόλας μέρα ο Απόλλωνας ανακάλυψε την απώλεια και κατάλαβε την κλεψιά. Ως θεός της μαντικής μάντεψε τον κλέφτη κι αποφάσισε να τον βρει και να τον εκδικηθεί. Κατηφορίζει προς τα νότια
και για καλή του τύχη συναντά στο δρόμο το γέρο που την προηγούμενη μέρα είχε απαντηθεί με τον Ερμή.
Η επιβεβαίωση των υποψιών του είναι πλέον γεγονός.
Εξοργισμένος φτάνει στην Κυλλήνη και αρχίζει να κατηγορεί στη μητέρα του το μικρό του αδερφό. Ο Ερμής μπροστά στον καταιγισμό των προσβολών από τον αδερφό του δε μένει σιωπηλός. Παίρνει αρνητική θέση στις κατηγορίες και διαμαρτύρεται
έντονα[GLi] προτείνει μάλιστα να ανεβούν κι οι δυο τους στον Όλυμπο
και να τους λύσει τη διαφορά ο πατέρας τους ο Δίας.
Στον Όλυμπο ο Δίας μένει έκπληκτος απέναντι στην πονηριά και την αναίδεια του μικρού του γιου.
Θαυμάζει την ευστροφία του και διασκεδάζει με τα καμώματά του. Ακούγοντας τα παράπονα και των δυο του παιδιών, τα συμβουλεύει και κατορθώνει να τα συμφιλιώσει. Ο ζαβολιάρης, αρχικά, Ερμής πείθεται στα[GLi] λόγια του πατέρα του κι αποφασίζει να επιστρέψει τα δαμάλια στον Απόλλωνα. Επιπλέον, για να τον γαληνέψει, του παίζει με τη λύρα του αυτοσχέδια μουσική. Ο Απόλλωνα ενθουσιάζεται με την εφεύρεση του αδερφού του και μαγεμένος του τη ζητά ως δώρο. Ο Ερμής δεν του την αρνείται. Χαρίζει στον αδερφό του τη λύρα αλλά του ζητά σαν αντάλλαγμα το κοπάδι με τα δαμάλια που του είχε ήδη κλέψει.
Ο Απόλλωνας δέχεται ευχαρίστως την πρόταση του Ερμή και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης του χαρίζει το κοπάδι, έπειτα το ραβδί του πλούτου και της ευτυχίας και τέλος το προνόμιο της “δια ψήφων” μαντείας (που μέχρι τότε το κατείχαν οι Θρίες, τρεις φτερωτές παρθένες).
Η διαμάχη των δυο αδερφών καταλήγει αίσια με τη δέσμευσή τους για αιώνια υποστήριξη, αγάπη και φιλία.
Ο δόλιος και εύστροφος Ερμής γρήγορα κερδίζει την εύνοια και των υπόλοιπων θεών.
Πρώτος απ’ όλους ο Δίας τον ορίζει κήρυκα και διαπραγματευτή του. Εμπιστευόμενος την εξυπνάδα του και την πονηριά του, προσφέροντάς του συνάμα[GLi]το κηρύκειο, τον πέτασο και τα φτερωτά σανδάλια του αναθέτει εμπιστευτικές και καίριας σημασίας αποστολές.
Ο Ερμής, πετώντας πάνω από στεριές και θάλασσες από τη μια μεταφέρει τις βουλήσεις του κι από την άλλη του αναγγέλλει ειδήσεις και περιστατικά. Σαν ακούραστος δρομέας και σαν γρήγορος αγγελιοφόρος προθυμοποιείται πάντα να προσφέρει τις υπηρεσίες του
μεταφέροντας κυρίως επιθυμίες θεών.
Ο Άδης, όπως και ο Δίας,
σύντομα αντιλαμβάνεται τις ικανότητές του. Τον προσλαμβάνει στο βασίλειό του[GLi] και του αναθέτει το κάλεσμα και τη μεταφορά των νεκρών στη νέα τους κατοικία.
ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΕΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΡΜΗ
Στα περισσότερα μυθολογικά θέματα και περιστατικά, ο Ερμής παίρνει μέρος με τις τρεις πιο βασικές του ιδιότητες:
1) του αγγελιοφόρου,
2) του ψυχοπομπού και
3) του συνοδού και προστάτη.
Πολλοί είναι οι μύθοι που πιστοποιούν την ικανότητα, την επιτηδειότητα και την τεράστια δύναμη και προσφορά του.
Κατά τη Γιγαντομαχία φορώντας τη[GLi] σκούφια που τον έκανε αόρατο σκοτώνει τον Ιππόλυτο.
Την ίδια περίοδο βοηθά τον πατέρα του Δία στη σύγκρουσή του με τον Τυφωέα.
Αφού κατορθώνει να τον εξοντώσει, του αποσπά τα κλεμμένα νεύρα του πατέρα του και τα επανατοποθετεί στις σωστές τους, στα πόδια και στα χέρια, θέσεις.
Τον Άρη, που για ένα περίπου χρόνο βρισκόταν φυλακισμένος από τους δίδυμους γίγαντες Αλωάδες τον ελευθέρωσε.
Την πανέμορφη Ιώ που η Ήρα την είχε μεταμορφώσει σε δαμάλα (αγελάδα), ο Ερμής και κατόπιν εντολής του πατέρα του- κατορθώνει να την κλέψει, αφού πρώτα έχει πετύχει να κοιμίσει με το
παραπλανητικό παίξιμο του αυλού του το φύλακά της Άργο, στη συνέχεια έχει καταφέρει να τον τυφλώσει και τέλος να του κόψει το κεφάλι.
ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΕΟ ΕΡΜΗ
Οι μύθοι γύρω από τη ζωή και τη δράση του Ερμή[GLi] όπως και τα περιστατικά στα οποία συμμετείχε, συγκλίνουν ως προς τη σκιαγράφηση ενός ενιαίου χαρακτήρα. Το εύρος και ο πλούτος των
στοιχείων που η προσωπικότητά του παρουσιάζει, πολλές φορές, τον προσγειώνει και τον υποβιβάζει τον κάνει με άλλα λόγια να ενσαρκώνει αρετές και ελαττώματα άντρα θνητού.
Πέρα από τις υπεύθυνες και σοβαρές υπηρεσίες και αποστολές που πρόσφερε ο νόθος γιος του Δία ήταν και αδιόρθωτος φαρσέρ. Κάποτε για να διασκεδάσει είχε αρπάξει τα ρούχα της μητέρας του και κάποιων άλλων Νυμφών την ώρα που έκαναν το λουτρό τους. Επίσης πολύ παλιά είχε κατορθώσει να ξεγελάσει την Ήρα κάνοντάς την να θηλάσει τον άλλο νόθο γιο του Δία, τον Ηρακλή. Στον Ερμή οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αποδώσει πάρα πολλές επινοήσεις.
Ο Ερμής εξάλλου ήταν εκείνος που είχε δώσει στην πρώτη
γυναίκα, την Πανδώρα, ανθρώπινη φωνή και την είχε κάνει να μιλά με λόγια ψεύτικα, δόλια και κακά. Ως γιος μιας από τις Πλειάδες ο Ερμής, συνδεόταν επίσης με την αστρονομία, ενώ θεωρούνταν ο εμπνευστής των μέτρων και των σταθμών και κατ’ αναλογία προστάτης του εμπορίου. Ως ιδεώδης δρομέας ο Ερμής, μαζί με τον Έρωτα
Από το περιστατικό αρχικά της κλοπής και στη συνέχεια της εκτροφής και περιποίησης των 50 δαμαλιών του Απόλλωνα,
ο γιος του Δία συνδέθηκε με τη δολιότητα, την καπηλεία και την κτηνοτροφία και θεωρήθηκε[GLi] προστάτης των κλεφτών και των βοσκών. Ο Ερμής ήταν θεός ερωτιάρης και αρκετά ζωηρός. Πολλές γυναίκες τόσο θεές όσο και θνητές ικανοποίησαν τις ερωτικές του επιθυμίες και του χάρισαν πολλά παιδιά.
Ο Οδυσσέας, την περίοδο που βρίσκεται στο νησί της Κίρκης, δέχεται κι αυτός τη βοήθεια του Ερμή.
Ο νεαρός θεός, μεταμορφωμένος, του αποκαλύπτει τα σχέδια της μάγισσας και του χαρίζει το αντίδοτο στις μαγείες της. Για άλλη μια φορά, στο νησί της Καλυψώς τώρα, ο Ερμής επιχειρεί να σώσει πάλι τον Οδυσσέα.
Με παρακίνηση του Δία επεμβαίνει και γνωστοποιεί στην Καλυψώ
τη σχετική με την τύχη του Οδυσσέα απόφαση των θεών. Ο Περσέας, όπως κι όλοι οι υπόλοιποι ήρωες, δέχεται επίσης τη συμπαράσταση του Ερμή. Δεσμευμένος να αποκτήσει το κεφάλι της Γοργώς
και απελπισμένος από τον τεράστιο άθλο που έχει να αναλάβει, απευθύνεται στον Ερμή. Ο θεός χαρίζοντάς του ένα διαμαντένιο δρεπάνι τον βοηθά να εξοντώσει τη Μέδουσα και να της κόψει το κεφάλι.
Στα περιστατικά που προηγούνται, συμβαδίζουν και ακολουθούν τον Τρωικό πόλεμο ο Ερμής παίζει επίσης έναν πολύ σημαντικό ρόλο. Αρχικά, ο Ερμής ήταν αυτός που οδήγησε τις τρεις θεές στο όρος Ίδη, για να επιλέξει ο Πάρης την ομορφότερη. Στη συνέχεια, ο Ερμής
ήταν πάλι αυτός που έκλεψε την πραγματική Ελένη.
Κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου ο ίδιος προτάθηκε από τους θεούς να κλέψει το κακοποιημένο από τον Αχιλλέα σώμα του Έκτορα. Λίγο αργότερα αυτός πάλι, μεταμορφωμένος σε θνητό, συνόδευσε
το γέρο Πρίαμο ως τη σκηνή του Αχιλλέα για να του ζητήσει το νεκρό σώμα του γιου του Έκτορα. Τέλος, με τη λήξη του Τρωικού πολέμου ο Ερμής πάλι κατέβηκε στις Μυκήνες, για να προειδοποιήσει τον
Αίγισθο γι’ αυτά που έμελλε να πάθει εάν αποφάσιζε το γάμο του με την Κλυταιμνήστρα.
Η δράση του Ερμή στον Κάτω Κόσμο και με την ιδιότητα του μεσάζοντα και σωτήρα δεν είναι υποδεέστερη αυτής του αγγελιοφόρου. Τη νεκρή Αλκμήνη τη μητέρα του Ηρακλή, ο Ερμής την έκλεψε και την οδήγησε στο νησί των Μακάρων.
Τον Ηρακλή, που ήθελε να ανεβάσει τον Κέρβερο στη γη, ο Ερμής πάλι τον βοήθησε. Την Περσεφόνη, την κόρη της Δήμητρας, που ο θεός του Κάτω Κόσμου την είχε αρπάξει, ο Ερμής πάλι την ξανάφερε στον Επάνω Κόσμο, αφού πρώτα έπεισε τον Άδη να την αφήσει. Τις ψυχές των μνηστήρων της Πηνελόπης που κείτονταν στο παλάτι του Οδυσσέα, ο Ερμής τις κάλεσε με το ραβδί του έξω και τις οδήγησε στον Κάτω Κόσμο.
Η Κρέουσα, για να κρύψει τον παράνομο ερωτικό της καρπό, εγκατέλειψε τον Ίωνα σε μια σπηλιά. Το βρέφος το πήρε ο Ερμής, το έφερε στους Δελφούς και το ανέθρεψε στο ιερό του πατέρα του. Όταν μεγάλωσε, αφιερώθηκε στη λατρεία του θεού. Στο μεταξύ η Κρέουσα παντρεύτηκε το γιο του Αιόλου Ξούθο. Επειδή η ένωση αυτή παρέμεινε άγονη, οι δύο σύζυγοι πήγαν στο μαντείο των Δελφών,
όπου η Πυθία τους είπε[GLi] ότι ο πρώτος άνθρωπος που θα συναντήσει ο Ξούθος, καθώς θα βγαίνει από το ναό, θα είναι ο γιος τους. Αυτός δεν ήταν άλλος από τον Ίωνα. Η Κρέουσα, όμως, που υποψιάστηκε ότι ο νέος ήταν νόθος γιος του συζύγου της, προσπάθησε να τον δηλητηριάσει. Αυτός έμαθε το σκοπό της, την καταδίωξε
μέχρι το βωμό του Απόλλωνα και ήταν έτοιμος να σκοτώσει τη μητέρα του, όταν μεσολάβησε η Πυθία και φανέρωσε στην Κρέουσα ότι ο νέος είναι δικός της γιος.
Μητέρα και γιος αναγνωρίστηκαν τότε και αγκαλιάστηκαν. Από τον Ερμή μεταφέρθηκε στο μαντείο των Δελφών για να βρίσκεται κοντά στον πατέρα του Απόλλωνα.
Η μεταφορά επίσης του Φρίξου και της Έλλης και την έκρυψε στην Αίγυπτο. Ο Ερμής επίσης ήταν εκείνος που στάλθηκε από τους θεούς στον Πάρη και τον ενημέρωσε για τις αποφάσεις τους.
Την πανέμορφη Ιώ που η Ήρα την είχε μεταμορφώσει σε δαμάλα (αγελάδα), ο Ερμής και κατόπιν εντολής του πατέρα του- κατορθώνει να την κλέψει, αφού πρώτα έχει πετύχει να κοιμίσει με το παραπλανητικό παίξιμο του αυλού του το φύλακά της Άργο, στη συνέχεια έχει καταφέρει να τον τυφλώσει και τέλος να του κόψει το κεφάλι.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ & ΑΛΛΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΡΜΗ
Πονηρός και έξυπνος, εύστροφος και πανούργος, επινοητικός και δόλιος, ονειροπαρμένος, κλέφτης και κόλακας, ενεργητικός και αεικίνητος, είναι μερικά από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του.
Επίσης για τους Έλληνες της αρχαίας Ελλάδας ο Ερμής ήταν ο θεός του λόγου, της ευγλωττίας, ο εφευρέτης των γραμμάτων και των αριθμών.
Ως γιος μιας[GLi] από τις Πλειάδες ο Ερμής, συνδεόταν επίσης με την
αστρονομία, ενώ θεωρούνταν ο εμπνευστής των μέτρων και των σταθμών και κατ’ αναλογία προστάτης του εμπορίου.
Ως ιδεώδης δρομέας ο Ερμής, μαζί με τον Έρωτα. και τον Ηρακλή,
χαρακτηρίζονταν ως θεοί της αθλούμενης νεολαίας, των γυμνασίων και των παλαιστρών.
Στον Ερμή είχαν αποδώσει την ανακάλυψη της φωτιάς, την κατασκευή της πρώτης λύρας, του αυλού και του σουραυλιού.
ΕΙΔΙΚΕΥΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΡΜΗ
Ο Ερμής με τις δικαιοδοσίες που του προσφέρει ο Άδης γίνεται ο μοναδικός θεός που διασχίζει και δρα σε τρεις κόσμους:
1ος κόσμος _σ’ αυτόν του
ουρανού.
2ος κόσμος _σ’ αυτόν της
γης.
3ος
κόσμος _σ’ αυτόν του Κάτω Κόσμου.
ΠΑΙΔΙΑ & ΝΥΜΦΕΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΡΜΗ
Από την ένωσή του με τη νύμφη Δρυόπη γεννήθηκε ο[GLi] τραγοπόδαρος γιος του Πάνας, ενώ από κάποια άλλη νύμφη απέκτησε τον Δάφνη. Επίσης είχε γιο τον Αυτόλυκο από την ένωσή του με τη Χιόνη (ή τη Φιλωνίδα) και τον Μυρτίλο από την Κλυμένη (ή τη
Φαέθουσα).
Από την Ακαλλία (κόρη του Μίνωα)
απόκτησε τον Κύδωνα και από την Αλκιδάμεια τον Βούνο. Ακόμη είχε γιους: τον Αρπάλυκο (στον οποίο είχε μάλιστα διδάξει την τέχνη του κλεψίματος) και τον Άβδηρο.
Με την Άγλαυρο (κόρη του Κέκροπα)[GLi] είχε αποκτήσει τον Κήρυκα, ενώ επίσης είχε ενωθεί και με την Απημοσύνη. Τέλος, ήταν πάντα ερωτευμένος με την Αφροδίτη (το είχε μάλιστα εκμυστηρευτεί στον Ήφαιστο όταν την είχε πιάσει στο κρεβάτι με τον Άρη) αλλά ποτέ δεν την απέκτησε.
