κινούμενα σχέδια – kinoumena schedia

Cartoon

Τα κινούμενα σχέδια είναι μια κατηγορία των «ζωντανών ταινιών», (animation film), όπου εντάσσονται και οι ταινίες με κούκλες-μοντέλα (τεχνική stop motion), και τρισδιάστατων μοντέλων σχεδιασμένων σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές (3D computing animation).

Η τεχνική των κινουμένων σχεδίων

Για τη δημιουργία μιας ταινίας κινουμένων σχεδίων απαιτούνται πρώτα η ηχογράφηση των διαλόγων του σεναρίου[GLi]και της μουσικής. Οι διάλογοι και η μουσική αναλύονται σε καρέ (frame) και ο σκηνοθέτης με το επιτελείο της παραγωγής σχεδιάζουν όλη την ταινία σε σκηνές (story board). Για κάθε πλάνο διάρκειας ενός δευτερολέπτου απαιτούνται 24 σχέδια.

Τα πλάνα μοιράζονται στους σχεδιαστές κίνησης (animators), που σχεδιάζουν το πρώτο και τελευταίο σχέδιο του κάθε πλάνου. Κατόπιν άλλοι σχεδιαστές (betweener) ολοκληρώνουν την κίνηση με όσα σχέδια χρειάζονται. Τα σχέδια μεταφέρονται σε διαφανή υλικά (ζελατίνες) από τους μελανωτές (inkers) και χρωματίζονται. Οι ζελατίνες ταξινομούνται σύμφωνα με το story board κατά πλάνο και σκηνή, και κινηματογραφούνται ένα ένα (frame by frame) από τη μηχανή λήψης (τρικέζα). Το εμφανισμένο φιλμ συγχρονίζεται με τους διαλόγους και τη μουσική που είναι γραμμένες σε μαγνητική ταινία.

Στη σύγχρονη εποχή η ανάλυση της κίνησης, ο χρωματισμός και η λήψη των σχεδίων γίνεται με τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών.

Η ιστορία των κινουμένων σχεδίων

Η απαρχή των κινουμένων σχεδίων ξεκινά με την ανακάλυψη του stop frame. Το 1907 στα στούντιο της Vitagraph στη Νέα Υόρκη, ένας τεχνικός κατόρθωσε να φτιάξει ένα μηχανισμό που επέτρεπε στη μηχανή λήψης να κινηματογραφεί μόνο μία εικόνα κάθε φορά.

Η νέα αυτή τεχνική όμως εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία από τον Εμίλ Κουρτιέ το 1908 όταν και δημιούργησε το πρώτο «ζωντανό» (animation) σχέδιο, τη «Φαντασμαγορία».

Παρόμοιες ταινίες γυρίστηκαν στη Μ. Βρετανία από τον Άρμστρογκ και στη Ρωσία από το Στάρεβιτς το 1912.

Ωστόσο, τα κινούμενα σχέδια γνώρισαν την ακμή τους στις ΗΠΑ. Πρωτοπόρος ήταν ο Στιούαρτ Μπλάκτον και ακολούθησαν πολλοί[GLi]άλλοι, όπως ο Κολ και ο Φίσερ, που στις ταινίες τους ζωντάνευαν στερεότυπους ήρωες, δηλαδή καρικατούρες ανθρώπων και ζώων.

Το γαλλικό κινούμενο σχέδιο μιμούμενο τους Αμερικανούς παράγει εξίσου ταινίες, που ωστόσο θα κρατήσει μόνο ως το τέλος του βωβού κινηματογράφου. Παράλληλα με τη Γαλλία, η Γερμανία και η πρώην ΕΣΣΔ δίνουν τα πρώτα δείγματα γραφής στο χώρο του κινουμένου σχεδίου.

Με τον ερχομό του ομιλούντος κινηματογράφου οι ΗΠΑ αναλαμβάνουν τα πρωτεία με κύριο εκφραστή τον Γουόλτ Ντίσνεϊ που ούτως ή άλλως θεωρείται ο βασιλιάς των κινουμένων σχεδίων. Ο Ντίσνεϊ πρωτοεμφανίζεται το 1923 με πρωτόλειες ταινίες μικρού μήκους, ενώ καθιερώνεται λίγο αργότερα με τον πασίγνωστο ήρωά του Μίκι Μάους. Το 1937 παρουσιάζει την πρώτη έγχρωμη ταινία μεγάλου μήκους, τη «Χιονάτη και οι επτά νάνοι» που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Κινηματογράφου με Όσκαρ. Το 1940 δημιουργεί δύο ταινίες, η «Φαντασία», μια συρραφή 8 επεισοδίων που στηρίζονται σε αντίστοιχα κομμάτια κλασικής μουσικής, και τον «Πινόκιο». Ακολουθούν οι ταινίες «Ντάμπο» (1941) και «Μπάμπι» (1942). Κατά τη διάρκεια του β’ παγκόσμιου πολέμου μόνο ο Ντίσνεϊ εξακολουθεί να παράγει ταινίες, ενώ ο κόσμος παρακολουθεί το ολοκαύτωμα του σύγχρονου πολιτισμού.

Το 1955 η Αγγλία παράγει την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία, τη «Φάρμα των ζώων», ενώ η ψυχροπολεμική κατάσταση αποτρέπει να γίνουν ευρύτερα γνωστές ταινίες που δημιουργούνται στην Τσεχοσλοβακία και τη Σοβιετική Ένωση.

Οι δεκαετίες του 1950 και του 1960 είναι οι πλέον παραγωγικές για τις ΗΠΑ. Εκτός των στούντιο του Ντίσνεϊ, η Warner Bros και η MGM παράγουν ταινίες και τηλεοπτικές σειρές κινουμένων σχεδίων για παιδιά που προορίζονται κυρίως για την τηλεόραση.

Τη μερίδα του λέοντος βέβαια στη μεγάλη οθόνη την έχει ο Ντίσνεϊ. Οι ταινίες «Σταχτοπούτα» (1950), «Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» (1951), «Πίτερ Παν» (1953), «Η Λαίδη και ο αλήτης» (1955), «Ωραία Κοιμωμένη» (1959), «101 σκυλιά της Δαλματίας» (1961),[GLi] «Βιβλίο της ζούγκλας» (1967), «Αριστόγατες» (1970) αποφέρουν δόξα και χρήμα στα στούντιο Ντίσνεϊ. Το 1964 η εταιρεία του Ντίσνεϊ πρωτοπορεί με την ταινία «Μαίρη Πόπινς», ένα μιούζικαλ που συνδυάζει το κινούμενο σχέδιο με ηθοποιούς. Με την ίδια τεχνική γυρίστηκε το 1988 η ταινία «Ποιος παγίδεψε τον Ρότζερ Ράμπιτ» και το 1996 το «Space jam» με τον μπασκετμπολίστα Μάικλ Τζόρνταν και τα Looney Tunes της Warner Bros.

Στην Ευρώπη το 1968 οι Γάλλοι μεταφέρουν στη μεγάλη οθόνη το επιτυχημένο κόμικ του Ρενέ Γκοσινί «Αστερίξ και Κλεοπάτρα» και σειρά επεισοδίων του «Λούκι Λουκ» και του «Ιζνογκούντ». Ένα άλλο επιτυχημένο κόμικ, το «Σνούπι», γυρίζεται για τη μεγάλη οθόνη στις ΗΠΑ το 1972, με τίτλο «Snoopy, gome home».

Το κινούμενο σχέδιο αλλάζει προσανατολισμό και οι επόμενες δεκαετίες θα φιλοξενήσουν τολμηρά εγχειρήματα παραγωγών και καλλιτεχνών στη μεγάλη οθόνη. Είναι η εποχή που μεσουρανούν οι Beatles και ο σχεδιαστής Heinz Edelman το 1968 συνδυάζει τέλεια τη μουσική τους με διάλογους, χρώματα και εικόνες που το αποτέλεσμά τους είναι το «Κίτρινο Υποβρύχιο» (Yellow Submarine), μια ταινία αχαλίνωτης φαντασίας.

Ο Αμερικανός Ραλφ Μπάκσι παρουσιάζει τα «αντεργκράουντ» «Φριτς ο γάτος» (Fritze the cat, 1972) και «Οι εννιά ζωές του γάτου Φριτς» (The nine lives of Fritze the cat, 1974), με ήρωα το διάσημο γάτο του δημιουργού κόμικ, Ρόμπερτ Κραμπ, καθώς και το «American Pop» το 1981. Ο Γάλλος Ρενέ Λαλού το 1975 γυρίζει την ονειρική ταινία επιστημονικής φαντασίας «Άγριος πλανήτης».

Το 1981 εμφανίζεται το σπονδυλωτό «Heavy Metal» με μουσικά κομμάτια των Blue Oyster, Black Sabbath κ.ά. Την επόμενη χρονιά ο Άλαν Πάρκερ μεταφέρει στην οθόνη τον «Τοίχο» (The Wall) των Pink Floyd. Ενώ τα στούντιο Ντίσνεϊ πειραματίζονται με νέες τεχνικές, όπως η ταινία «Τρον», πειραματική ταινία σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, ο Ντον Μπλαθ αποχωρεί από την Ντίσνεϊ και γυρίζει με την United Artists την ταινία «Το μυστικό των Νιμ» (1982) και το «Αμερικάνικη ιστορία» (1986). Ακολουθεί το «Η Γη πριν το χρόνο» (1988) για λογαριασμό της Universal. Επιστρέφει στην United Artists και παρουσιάζει το θαυμάσιο «Όλα τα σκυλιά πάνε στο παράδεισο» (1989). Μεταξύ άλλων αξίζει να αναφέρουμε και την «Αναστασία» που γύρισε για την εταιρεία Fox το 1997.

Η επιστροφή της Ντίσνεϊ μετά από δύο ισχνές δεκαετίες είναι εντυπωσιακή. Το 1989 καταφεύγει στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, οι οποίοι μιμούνται το full animation και βγάζει στις αίθουσες τη «Μικρή γοργόνα» και ακολουθεί η «Πεντάμορφη και το τέρας» (1991) και «Αλαντίν» (1992). Το 1994 ο «Βασιλιάς των λιονταριών» της αποφέρει μυθικές εισπράξεις παγκόσμια. Μικρότερη εισπρακτική επιτυχία είχαν και τα φιλμ «Παναγία των Παρισίων» (1996) και «Ταρζάν» (1999). Χωρίς να έχουν την ανάλογη επιτυχία ακολουθούν τα φιλμ «Ποκαχόντας» (1995), «Ηρακλής» (1997), «Μουλάν» (1998).

Παράλληλα το 1998 η Dreamworks των Σπίλμπεργκ, Κάτζενμπεργκ και Γκέφεν γυρίζει δύο ταινίες τον «Πρίγκιπα της Αιγύπτου» και το εξολοκλήρου computing animation «Αντζ». Η χρήση των Η/Υ από την Pixar του Τζορτζ Λούκας δημιουργεί το «Toy story» (1995) και το «Bug’s life» (1998).

Στις αρχές του 21ου αιώνα σούπερ ήρωες των αμερικάνικων κόμικς, Μπάτμαν, Σούπερμαν, Σπάιντερμαν κ.α., μεταφέρονται σε επεισόδια κινουμένων σχεδίων κατακλύζοντας την τηλεοπτική οθόνη, ενώ παράλληλη πορεία έχουν και τα ιαπωνικά μάνγκα. Αξίζει να αναφέρουμε τις πολύ επιτυχημένες ευρωπαϊκές τηλεοπτικές σειρές της δεκαετίας του 1970, «Μάγια η μέλισσα» και τα «Στρουμφς» που είχαν παγκόσμια απήχηση στον παιδόκοσμο.

Στην Ευρώπη το κινούμενο σχέδιο εξαπλώνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο, με κύριες σχολές αυτές της Πράγας και του Ζάγκρεμπ. Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της σχολής της Πράγας είναι ο Γίρι Τρνκα, που ασχολήθηκε με κούκλες και την τεχνική του stop motion. Από τις ταινίες του ξεχωρίζουν τα φιλμ «Ο πρίγκιπας Μπαγιαγιά», [GLi]«Ο καλός στρατιώτης Σβέικ» και «Χέρι». Τα στούντιο του Ζάγκρεμπ ιδρύθηκαν το 1956 και συγκέντρωσαν ένα πλήθος νέων και τολμηρών καλλιτεχνών που εργάστηκαν με απόλυτη ελευθερία παρουσιάζοντας ταινίες που τις χαρακτήριζαν η σάτιρα και η παρωδία.

Το καλλιτεχνικό κινούμενο σχέδιο, κυρίως με[GLi]παραγωγές ταινιών μικρού μήκους, έχει αξιόλογη παγκόσμια παραγωγή και φιλοξενείται σε ειδικά φεστιβάλ, όπως αυτά του Ανεσί, του Ζάγκρεμπ, της Οτάβα, της Χιροσίμα κ.ά.

Το κινούμενο σχέδιο ως μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης και επικοινωνίας έχει επηρεάσει σημαντικά τους χώρους των μουσικών βιντεοκλίπ, της διαφήμισης, της video art, ενώ κατέχει ιδιάζουσα θέση στο internet.   

George Li

Σχετικά με Γεώργιος Λυμπερόπουλος

Είμαι Ηλεκτρονικός όπου τα τελευταία μου τωρινά χρόνια έμαθα να χειρίζομαι τους Ηλεκτρονικούς υπολογιστές, από την κατασκευή αλλά και από τον προγραμματισμό τους θα έλεγα πολύ καλά. Ευχαριστώ που διαβάζετε την ιστοσελίδα μου!

Δείτε όλα τα άρθρα του/της Γεώργιος Λυμπερόπουλος →

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *